Çanakkale ve Balıkesir yöresinde I. Ulusal Mimarlık Akımı

Abstract

Bu çalışmada, Çanakkale ve Balıkesir'deki örnekleri üzerinden Birinci Ulusal Mimarlık dönemini araştırıyoruz. Çalışma, bütününde dönemin genel niteliklerine ulaşmak kaydıyla, yapıların öncelikle tarihi ve mimari özellikleri üzerine yoğunlaşmaktadır.Birinci Ulusal Mimarlık dönemi ya da diğer adıyla Neo-Klâsik Türk üslubu, yabancılaşmış Osmanlı mimarisine karşı, Batı Oryantalizmi ve ulusçuluk ideolojisi sayesinde, Geç Osmanlı'nın ve Erken Cumhuriyet Türkiyesi'nin 1900'ler ile 1930'ların başları arasında ortaya çıkmış mimari bir akımıdır. Bu akım, ideolojisini destekleyerek, Türk-İslâm mimarisinin sivri kemerler, kubbeli ve köşegen külâhlı kuleler, geniş saçaklar, çiniler vb. gibi geleneksel mimari öğelerini, modern olarak yapılandırılmış Batı tarzındaki yapılara iliştirmek suretiyle yeniden kullanmaktadır.Esas konumuz altında, Çanakkale ve Balıkesir yöresinde, üsluba dâhil on iki nitelikli yapı tespit ettik. Bunların beşi, Çanakkale ve Balıkesir'de iken, diğer yedisi Balıkesir'in ilçelerindedir. Ancak, bunların sadece on biri, ya özgün ya da değişmiş olarak günümüzde yer almaktadır. Bunlar şöyle dağılmaktadırlar; bir adet Çanakkale merkezde, dört adet Balıkesir merkezde, beş adet Bandırma merkezde ve birer adet Havran ve Edremit merkezlerinde. Yapılar çoğunlukla, ya kamusal ya da devlet bütçesiyle erken Cumhuriyet döneminde inşa edilmişlerdir. Türk-İslâm mimarisine uygun, zengin biçimde süslenmiş bu yapılar, mimari projelerle, genel olarak büyük boyutlarda kamusal kullanım için yapılandırılmışlardır.

In this study, we survey the First National Architectural Period through the example buildings in Çanakkale and Balıkesir district. The study primarily focuses on historic and architectural features of the buildings, on whole reaching out the general attributes of the period.First National Architectural Period or called as Neo-Classic Turkish Style is an architectural movement or trend of late Ottoman Empire and early Republican Turkey that emerged between the beginnings of 1900?s and 1930?s thanks to Western Orientalism and ideology of nationalism against the alienated Ottoman architecture. This movement, supporting its ideology, reuses the traditional architectural elements such as derivatives of pointed arches, domed and diagonal conic roofed turrets, large eaves, tiles etc. of the Classic Turk-Islam architecture attaching them on modern structured western style buildings.Under our core topic, we have determined twelve highly featured example buildings of the period in Çanakkale and Balıkesir zone. Five of these are in provinces of Çanakkale and Balıkesir while seven others are in municipalities of Balıkesir. However, only eleven of these still stand either authentically or changed. These spread as follows; one in center of the city of Çanakkale, four in center of the city of Balıkesir, five in center of the town of Bandırma and the rest in centers of the towns of Havran and Edremit. The buildings were built mainly in early Republican period whether with a public or state budget. These buildings richly ornamented according to Classic Turk-Islam architecture were structured by architectural projects generally in large dimensions for public use.