Türk dış politikasında lider odaklılık: Aatatürk Dönemi (1923-1938)

Abstract

Devletlerin dış politika inşasında pek çok iç ve dış faktör etkilidir. Dış politika analizinde uluslararası sistemin yapısı, diğer devletlerin dış politikaları, bölgesel ve küresel güç dağılımı gibi dış faktörler ele alınırken, ülkenin siyasal sistemi, hükümetin yapısı, yasama organı, bürokrasi, kamuoyu ve karar vericilerin nitelikleri gibi iç faktörler dikkat çekmektedir. Karar vericilerin en önemlilerinden birisi olan liderler, sahip olduğu güç ve yetenek sayesinde dış politikada alınacak kararların oluşturulmasında hayati derecede rol sahibi olabilmektedir. Türklerde liderlik kültü, geçmişten bugüne siyasal süreçlerde önemini korumaktadır. İki dünya savaşı arası dönemi kapsayan 1923-1938 döneminde dış politikada karar alma süreci açısından güçlü liderlerin rolü dikkat çekmektedir. Büyük Buhran'ın da etkisi ile Avrupa'da yükselen Nazizim ve Faşizm ortamında, Türkiye'de lider odaklılık ekseninde bir dış politika çizgisi benimsenmiştir. Bu dönemde Türkiye'de dış politika, Atatürk gibi güçlü bir liderin ağırlığını hissettirdiği bir çizgidedir. Çalışmada, Atatürk'ün liderlik özelliklerinin 1923-1938 dönemi Türk Dış Politikası'nın şekillenmesinde nasıl etkiler yaratığı, çeşitli örnekler üzerinden incelenmektedir. Atatürk'ün liderliği ve dış politika vizyonu, 1923-1938 yılları arasındaki bölgesel gelişmeler, ikili ilişkiler, ittifak ilişkileri, çok taraflı işbirliği girişimleri ve dış politika kazanımlarında önemli katkılar sağlamıştır.

Many internal and external factors are influential in building the foreign policy agenda of states. As external factors such as the structure of the international system, foreign policies of other states, regional and global power distribution are examined, the political system of the country, the structure of the government, the legislative body, the bureaucracy, the public opinion and the nature of the decision makers draw attention. Leaders, one of the most important decision makers, can have vital role in creating decisions to be made in foreign policy through the power and talent they have. Leadership cult in Turks maintains its significance in political processes from past to present. In the period of 1923-1938, covering the period between two world wars, the role of strong leaders in terms of decision-making process is remarkable. In rising Nazism and Fascizm atmosphere in Europe with the influence of Great Depression, Turkey adopted a foreign policy which is on the axis of leader-oriented. During this period, the foreign policy in Turkey is in a line with a strong leader as Atatürk. In this study, how Atatürk's leadership charasteristics did effect formation of Turkish Foreign Policy in the period of 1923-1938 is examined through various examples. Atatürk's leadership and foreign policy vision contributed substantially in terms of regional developments between 1923-1938, bilateral relations, alliance relationships, multilateral cooperation initiatives and foreign policy gains.