Moğol elçisi Rabban Bar Sawma`nın seyahat notlarının çevirisi ve değerlendirilmesi

Abstract

Rabban Sawma, Öngüt asıllı Nasturi bir Moğol elçisidir. Moğol İmparatorluğu topraklarında doğmuş ve büyümüş, ardından öğrencisi Markos ile birlikte Kudüs'e bir geziye çıkmışlardır. Bu gezinin amacı tamamen dinsel nitelikte olmuş ve siyasi bir nedene hizmet etmemiştir. İran bölgesine geldiklerinde Filistin'de karışıklıklar olduğunu öğrenmişler ve Kudüs'e gidememişlerdir. Bağdat'ta kalmışlar ve bu süre içerisinde Katolikos'un ölümü ile Markos yeni Katolikos olarak Mar Yahbh-Allaha adını almıştır. Bar Sawma da ruhbanlık görevine ve Abaka Han'ın ölümünden kısa bir zaman sonra 1284'de tahta geçen Argun Han'ın yanında devlet hizmetine devam etmiştir. Argun Han döneminde Memlûklere karşı siyasi bir güç oluşturmak için Argun tarafından Batı Avrupa Krallıklarına elçi olarak gönderilmiştir. Tebriz'den Bağdat'a giderek Nasturi Patrikhanesi'nin Papa'ya vermek istediği hediyeler ve mesajları da yanına alıp Konstantinopol'e varmış, buradan da Napoli'ye gitmiştir. Bir buçuk yıl kadar süren seyahati boyunca Roma, Cenova, Paris ve Bordo şehirlerini ziyaret ederek diplomatik görüşmelerde bulunmuş ve seyahatini tamamlayarak Tebriz'e geri dönmüştür.İki seyahat yapan Rabban Sawma, gezip gördüğü yerleri ve yaşadıklarını rapor etmiştir. Bu rapor Fars dilinde yazılmış fakat aslı günümüze ulaşamamıştır. Rabban Sawma'nın çağdaşı olduğu düşünülen biri tarafından Farsça metnin bir kısmı kaleme alınmış ve Süryanice olan bu metni Mar Yahbh-Allaha'nın ölümünü de aktarmıştır. Sir. E. A. Wallis Budge, Süryanice metni 1928'de İngilizce'ye çevirmiştir. Tezimizde bu metnin 2001'deki baskısının çevirisi yapılarak Rabban Sawma ve o dönem ile ilgili bilgiler ortaya konulmaya gayret edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Rabban Sawma, Moğol İmparatorluğu, Tebriz, Nasturi, Argun Han.

Rabban Sawma is of Ongud origin and a Nestorian Mongol ambassador. He was born and grown up in the territories of the Mongol Empire then he went on a trip with his student Markos to Jerusalem. The aim of this trip was completely ecclesiastical and did not serve any political reason. As they came to Iranian territory, they learnt upheavals in Palestine and could not go to Jerusalem. They stayed in Baghdad and during that period with the death of the Catholicus, Markos was named Mar Yahbh-Allaha as the new Catholicus. Bar Sawma also continued his priesthood duty and government service beside Arghun Khan that inherited the throne in a short time after the death of Abaqa Khan in 1284. During the reign of Arghun Khan, he was sent to the Western European kingdoms by Arghun as an ambassador in order to form a political power againts the Mamelukes. He went from Tabriz to Baghdad and taking the presents and messages that the Nestorian Patriarchate wanted to give to the Pope with him, he went to Constantinople, and then from there to Naples. During his voyage that lasted one and a half year, he made diplomatic meetings by visiting the cities of Rome, Genoa, Paris and Bordeaux, he completed his voyage and went back to Tabriz. Rabban Sawma who made two trips, reported the places he had seen and what he had experienced. This report was written in Persian, but the original could not reach today. A part of the Persian text was written by someone that was thought to be in the same era with Rabban Sawma and this text in Syriac also narrated the death of Mar Yahbh-Allaha. Sir. E. A. Wallis Budge translated this Syriac text to English in 1928. In our thesis, by translating the 2001 edition of this text into Turkish, it was tried to reveal information about Rabban Sawma and about that period.Key words: Rabban Sawma, Mongol Empire, Tabriz, Nestorian, Arghun Khan.