Zeyneb Biyişeva`nın hikâyeleri üzerine Başkurt Türkçesi dil incelemesi (İnceleme-metin-dizin)

Abstract

Başkurdistan'ın Halk Yazarı Zeyneb Biyişeva'nın iki ciltte toplanmış olan Haylanma Eŝerẕer (Öfö 1969) adlı kitabının ikinci cildindeki `Hönersě hem Öyrensěk, Möḫebbet hem Nefret` adlı hikâyeleri ile; `Başaḳ, Ḳoyaş Nime Tině?, Yarẕamsı, Ömöt Börölerě, Yeşěl Yügen` adlı küçürek öykülerinin kullanıldığı bu tezde, yazarın üslubu ve dünya görüşü eserlerine yansıdığı kadarıyla dil incelemesi ve söz varlığı ile ortaya konmaya çalışılmıştır.Bu tez İnceleme, Metin ve Dizin olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. İnceleme kısmına geçmeden önce Başkurt adı, Başkurt Türkleri ve Türkçesi hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra, Zeyneb Biyişeva'nın hayatını, edebî kişiliğini, eserlerini kapsayan biyografisi ve çalışmaya esas teşkil eden hikâyelerin genel özellikleri verilmiştir. İnceleme kısmı Dil İncelemesi olarak hazırlanmış ve bu bölüm Ses Bilgisi ve Biçim Bilgisi olmak üzere iki başlık altında değerlendirilmiştir. Bu bölümlerde yer alan dil bilgisi konuları ayrıntılı bir şekilde incelenmeye çalışılmıştır. Ses Bilgisi bölümünde Başkurt Türkçesindeki ünlü ve ünsüzlerin Eski Türkçeye göre durumları verilmiştir. Metinde geçen sözcüklerde tespit edilen ses olayları da örneklendirilerek, ses olayları alt başlığı altında değerlendirilmiştir. Biçim Bilgisi bölümünde ad, sıfat, zarf, zamir, eylem ve edatların her biri ayrı başlıklar altında ele alınmıştır. Yalnızca çekim ekli kısımları değerlendirilen ad ve eylem çekimleri, Eski Türkçe ve Tarihî Kıpçak Türkçesi ile karşılaştırmalı olarak verilmeye çalışılmıştır. Metin bölümünde, hikâye ve küçürek öykülerin transkripsiyonu yapılmış ve transkripsiyondan sonra metin, orijinal metne sadık kalmaya özen gösterilerek Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Dizin bölümünde, metinde geçen sözcüklerin yer aldığı genel bir gramatikal dizininin ardından, metinlerdeki yer ve şahıs adlarının verildiği Özel Adlar Dizini oluşturulmuştur. Son olarak ise elde edilen veriler değerlendirilmiş ve Sonuç başlığı altında verilmiştir.Anahtar sözcükler: Zeyneb Biyişeva, Başkurt edebiyatı, hikâye, küçürek öykü, dil incelemesi, dizin.

In the second volume of the two volume Haylanma Eŝerẕer (Öfö 1969) of republic of Bashkortostan folk writer Zeyneb Biyişeva, with the works of `Hönersě hem Öyrensěk, Möḫebbet hem Nefret` with long stories; `Başak, Ḳoyaş Nime Tině?, Yarẕamsı, Ömöt Börölerě, Yeşěl Yügen` small stories were used. In the research, it's tried to forward with the language examination and vocabulary as far as the author's style and worldview reflects on his works. This research consists of three parts; Analysis, Text, Index. Before coming to the first one is analysis section, information about Bashkir name, Bashkir Turks and Bashkir Turkish were given. Then Zeyneb Biyişeva's life, literary personality, biography of her works and general features of the stories are given. The analysis part was prepared as language analysis and this chapter was examined in two parts as Phonetics and Morphology. The gramer topics in these sections have been studied in detail. According to Old Turkish was given the status of vowel and consonants in Bashkir Turkish in the phonetics section. The phonetic events identified in the words in the text are also exemplified and evoluated under the phonetic events subtitle. In the morphology section, each of the nouns, adjectives, adverbs, pronouns, verb and prepositions are examined under seperate titles. Noun and verb conjugations are given in comparing with Old Turkish and Historical Kipchak Turkish. In the text section story and short stories are transcribed, and after transcription, the text was translated into Turkish with the utmost care to remain true to the original. In the index section, after a general grammatical index containing the words mentioned in the text, a Proper Names İndex is created where the place and person names in the texts are given. Finaly the data obtained were evaluated and given under the title result. Key words: Zeyneb Biyişeva, Bashkir literature, story, short story, language analysis, index.