Tip 1 diyabetli ergenlerin hastalığa uyumunda roy adaptasyon modeline temellendirilmiş eğitimin etkisi

Abstract

Araştırma, Roy Adaptasyon Modeli (RAM)' ne temellendirilerek verilen eğitimin Tip 1 diyabetli ergenlerin hastalığa uyumuna etkisini belirlemek amacıyla yapılan randomize kontrollü yarı deneysel bir çalışmadır. Araştırma evrenini, Balıkesir Atatürk Devlet Hastanesi Çocuk Endokrinoloji Polikliniğinde izlenen 110 tip 1 diyabetli ergen oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini, araştırmaya katılmaya gönüllü ve dahil edilme kriterlerine uyan (rastgele örneklem seçim tekniği kullanılarak, 30 çalışma grubu, 30 kontrol grubu olmak üzere) 60 tip 1 diyabetli ergen Oluşturmuştur. Veriler `Sosyodemografik Form`, `Diyabet Bilgi Düzeyi Değerlendirme Formu (DBDF)` ve `RAM Görüşme Formu` ile toplanmıştır. İlk görüşmede çalışma ve kontrol grubuna tüm formlar uygulanmıştır. İkinci görüşmede çalışma grubuna, RAM alt başlıklarından `Fizyolojik Gereksinimler` ve `Benlik Kavramı` alanı ile ilgili eğitim yapılmıştır. İkinci görüşmeden 1 ay sonra RAM alt başlıklarından `Karşılıklı Bağlılık` ve `Rol Fonksiyon` alanına ilişkin eğitim yapılmıştır. Eğitimler tamamlandıktan 1 ay sonra hem çalışma hemde kontrol grubuna `DBDF` ve `RAM Görüşme Formu` tekrar uygulanmış, çalışma grubuna RAM'a göre hazırlanmış eğitim kitapçığı, kontrol grubuna ise sadece broşür verilmiştir. Çalışma ve kontrol grubu ön ve son test sonuçları karşılaştırılmıştır. Verilerin Shapiro Wilk, Mann Whitney U, bağımsız örneklem t testi, ANOVA/Kruskal Wallis H testi ve ki kare analizi ile değerlendirilmiştir. Sonuç olarak çalışma grubundaki ergenlerin kontrol grubundaki ergenlere göre DBDF puanları yüksek bulunmuş ve aralarındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0.05). DBDF eğitim öncesi ve sonrası toplam puanı ile HbA1c ilk ve son test değerlerinin aralarında negatif yönde korelasyon olduğu belirlenmiştir (p>0,05). Ayrıca çalışma sonunda RAM alt başlıkları ile ilgili sorulara verilen yanıtların eğitim sonrasında arttığı saptanmıştır. Sonuç olarak, RAM'a temellendirilerek yapılan hemşirelik eğitiminin, 11-18 yaş aralığındaki tip 1 diyabetli ergenlerin hastalığa uyum düzeyini olumlu yönde etkilediği saptanmıştır.Anahtar kelimeler: Ergen, HemĢirelik Eğitimi, Roy Adaptasyon Modeli, Tip1 Diyabet.

This quasi-experimental and randomized controlled study was conducted to determine the effect of education based on the `Roy Adaptation Model (RAM)` on disease compliance of adolescents with type I diabetes. The population of the study included 110 adolescents with type I diabetes monitored in the Pediatric Endocrinology Polyclinic of Balıkesir Atatürk Public Hospital. The sample of the study included 60 adolescents with type I diabetes who voluntarily agreed to participate and met inclusion criteria. The participants were divided into experimental (30) and control (30) groups using the randomization technique. Data were collected using a `Sociodemographic Form`, `Diabetes Knowledge Evaluation Form (DKEF)` and a `RAM interview form`. All forms were administered to the groups during the first interview. In the second interview, education in the fields of `Physiological Necessaries` and `Self-concept` subtitles of the RAM were given to the experimental group. Education in the fields of `Mutual Attachment` and `Role Function` subtitles of the RAM were given to the experimental group one month after the second interview. One month after the education ended, the DKEF and the RAM interview form were re-administered to both the experimental and control groups and the educational booklet that was prepared based on the RAM was given to the experimental group, and only a brochure was given to the control group. Pre and post-test results of the experimental and control groups were compared. The data were analyzed using the Shapiro-Wilk test, Mann-Whitney U test, independent samples t-test, ANOVA/Kruskal-Wallis H test, and chi-square analysis. The DKEF scores of the experimental group were significantly higher than those of the control group (p<0.05). There was a negative correlation between pre- and post-education total DFEK score and preliminary and last HbA1c test values (p>0.05). The study found that answers to questions related to RAM subtitles increased after education. In conclusion, nursing education based on the RAM positively disease compliance levels of adolescents (aged 11-18) with type I diabetes.Key words: Adolescent, Health Education, Roy Adaptation Model, Type IDiabetes.