Liderlikte öykünün önemi

Abstract

Yaşayan her canlının bir öyküsü vardır. Tarih boyunca çeşitli alanlarda öne çıkmış ve liderlik etmiş kişilerin öyküleri de onları diğer insanlardan ayıran önemli bir unsurdur. Burada ele alınması gereken önemli bir nokta şudur; öykü nasıl anlatılmaya başlanmış, nasıl şekillenmiş ve kahramana nasıl bir rol çizmiştir?Bu soruların yanıtı liderin kişilik özelliklerine, üstlendiği role, izleyenlerin kullandıkları metafor ve tepkilerine göre değişiklik gösterebilmektedir.Lider için öykü yaratmak aslında büyük resmi parça parça çizmek yani vizyon oluşturmaktır. Öykü geçmişten geleceğe bir yol izler ve bu yolun ulaşacağı nokta vizyondur. Öykünün anlatıcısı liderdir. Öykünün etkili bir anlatımla tekrar tekrar sunumu, aciliyet duygusu yaratır ve ikna işlevi yerine getirilmiş olur. Lider bu anlatımıyla heyecanı ve grup kimliğini yaratarak kollektif hayal gücünü ya da ortak kültürü oluşturan temel nedenleri sunar.Değişimin gerçekleşmesi ancak zorlama ile mümkün olur. Zorlama ise iki şekilde gerçekleşir. Birincisinde, davranışsal değişim dışsal bir zorlamayla oluşur. Zorlama ortadan kalktığında değişimin etkisi de sona erer. Çünkü zihniyet değişimi gerçekleşmemiştir. İkincisinde yani çift çevrimli öğrenmede ise temel olarak zihinsel modelde bir değişim gerçekleşir. Kalıcılık ve etkinlik açısından bu değişim daha önemlidir (Değirmenci, 2007). Bu nedenle liderler içsel zorlamayı sağlamak için duygularımıza hitap ederler. Duygularımız da düşüncelerimize yön verir.Lider ve öykü arasında sürekli olarak karşılıklı bir etkileşim vardır. Bazı durumlarda lider yarattığı öyküler aracılığıyla etkilenebilir çevresini genişletir. Ya da çevrenin kendisi için yarattığı öyküdeki rolü benimseyerek kendisi değişir.Ancak öykünün değişim yaratabilmesi için inandırıcı olması gerekir. Bu da tutarlılık ve gerçekçilik ile sağlanabilir. İnsanlar kişisel anlamda kendilerine yakın buldukları öykülere inanırlar. Önemli olan yaratılan ya da anlatılan öyküyü `onların öyküsü' yapabilmektir.Kimileri der ki; bireyler, kişiliklerinin özellikleri sayesinde toplumun kaderlerini etkileyebilmektedir. Bazen bu etki çok güçlü de olabilir. Bireyin kişiliği, ancak toplumsal ilişkilerin izin verdiği zaman ve ölçüde, toplumsal gelişmenin bir etkeni olur. Çöküş dönemlerinde ya da çatışmalı ortamlarda toplumu yönlendirecek insanların kimler olacağına dair net bir yöntem yoktur ve en çok da bu dönemde toplum beklenmedik insanlar tarafından yönlendirilmektedir.Tarih de söz konusu kişilerin tercihleriyle şekillenmektedir. Napolyon buna örnek olarak gösterilebilir (Aksu,2000).Bu tezde konu edilmiş ve edilmemiş diğer birçok liderin öyküleri aslında sıradan sayılabilecek şekilde başlamıştır. Zaman içinde farklı faktörlerin etkileşimi sonucu oluşan öykü onları başlangıçtan çok daha farklı yönlere sürükleyebilmiştir.Liderlikte öykü bireysel olduğu kadar toplumsaldır. Bu iki etki bir liderin doğuşunda ve yaşam döngüsünde karşılıklı etkileşim yaratacak, öyküyü şekillendirecek ve liderin rolünü tayin edecektir.