Kelamda salah-aslah sorunu ve günümüz kötülük problemi (Teodise) tartışmaları

Abstract

Kötülük problemi, ilk çağ filozoflarından Epikuros'un formülleştirmesiyle ortaya çıkmış, diğer filozoflarca da tartışılan bir mesele haline gelmiştir. Epikuros'un formulasyonu `Tanrı kötülüğü engellemek istiyor da gücü mü yetmiyor? Öyleyse O güçsüzdür. Yoksa gücü yetiyor da engellemek mi istemiyor? Öyleyse O kötü niyetlidir. Hem güçlü hem de iyiyse bu kadar kötülük nereden geliyor?` şekliyle Tanrı'nın sonsuz gücü, adaleti ve her şeyi bilmesi gibi sıfatlarına inanan teistlere yöneltilen bir mesele olmuştur. Batı dünyasını yeterince meşgul eden kötülük problemi İslam dünyasını da aynı şekilde meşgul etmiştir.İslam düşünürlerinden İbn Sina, İbn Rüşd, Kindi, Farabi, Mevlana, İbn Arabi ve Yunus Emre gibi önemli isimler meseleye açıklık getirmeye çalışmışlardır. İslam'ın iskeletini oluşturan akideleri konu alan Kelam ilmi de kötülük sorununa salah/aslah meselesi bağlamında ele almış, Mu'tezile, Eş'ariyye ve Mâturidiyye gibi ekoller tarafından incelenerek kötülüğün temel nedeni ve çözümüne dair teoriler üzerinde durulmuştur. Düşünürlerin bir kısmı âlemde reel anlamda kötülüğün olmadığını, kötülük denilen olgunun yalnızca eksiklik ve sınırlılıktan kaynaklandığını iddia ederken, bir kısmı ise kötülüğün var olduğunu, bu kötülüklerin başta imtihan olmak üzere insanın eğitilmesi, disiplin, cüz'i iradenin yanlış kullanılması, ikaz ve asıl adalet yurdu ahiret için var olduğunu iddia ederek farklı disiplin ve çözüm önerileri ortaya koymuşlardır.Anahtar kelimeler: Kötülük Problemi, Teodise, Eş'ariyye, Mâturidiyye, Mu'tezile, Salah/Aslah.

Wickedness problem, emerged with the formulation of Epikuros, one of the first era philosopher and became an issue discussed by other philosophers. Epikuros's formulation has been an issue that directed to theists who believes God's characters like endless power, justice, knowing everything; as a for of ` God wants to prevent evil but cannot afford? So, it's weak, other wise it can afford but ıt doesn't want to prevent. So he is malicious. If it is both strong and good, where does this evil come from?` Wickedness problem, take up time of the western World enough, occupy the İslamic World in the same way.Important names of Islamic Philosophers such as İbn-i Sina, İbn Rüşd, Kindi, Farabi, Mevlana, Ibn Arabi and Yunus Emre tried to clarify the issue. Science of Kalam (Theology). Which take topic of `Akide`, form skeleton of İslam, approached wickedness problem in confext of Salah issue. Theories about main reason and solution of wickedness were emphasized with examining by ecoles such as Mu'tazila, Ash'ari, Mâturidiyye. When some of Philosophers claimed that there isn't wickedness in the realm as a real; pheonemenon, called evil, just arise from deficienciy and restriction; some of them claimed that there is a wickedness, this wicketnesses are at first for trial, human's education, discipline, misusing of integral pard of willpower, warning and future life which is main justice home land. They presented different discipline and solution proposals.Keywords: Wickedness Problem, Theodicy, Ash'ariyya, Mâturidiyya, Mu'tazila,Salah/Aslah.