Hayranlı-Çelebiler (Sivas) yöresi neojen tortullarının stratigrafik ve sedimantolojik özellikleri

Abstract

öz Bu çalışma İç Anadolu'nun doğusunda yeralan Sivas ilinin 15 km. kuzeybatısında Hayranlı-Çelebiler yöresini kapsayan alanın jeolojik, stratigrafik ve sedimantolojik özelliklerini incelemeyi amaçlar (Şekil 1). İnceleme alanı, Anatolitlerle Toridlerin doğu ya doğru daralan tektonik kuşağı içerisinde yeralmakta olup bu alanda Senozoyik Üst Sistemine ait kaya birimleri yüzeylemektedir (Şekil 2) (Ketin 1984). Çalışma alanının 1/25 000 ölçekli jeoloji, haritası tamam-. lanmıştır. Saha çalışmaları sırasında bölge stratigrafik istifini yatay ve düşey yönde temsil edecek şekilde toplam 130 adet örnek toplanmış olup bunların 55*. inin ayrıntılı petrografik, 35* inin - paleontolojik ve diğerlerinin ise elek, ağır mineral anal iz'., çalış maları yapılmıştır. İnceleme alanında sedimantolojik amaçlı birbi rine yaklaşık olarak paralel 4 dikme kesit ve 2 tip kesit ölçül müştür. (Şekil 6). Kaya birimlerinin sedimantolojik özelliklerini tespit etmek amacıyla tane boyu analizleri, ağır mineral analizi, karbonat kayaçlarının minerallerini belirlemek amacıyla da çeşitli boyama teknikleri uygulanmıştır. Çalışma alanımda temelde Orta-Üst Miyosen yaşlı Karayün formasyonu (Tk) (Ceyhan, 1987) gözlenmektedir. Formasyon Şahbey ve Padlım üyesi olmak üzere iki üyeye ayrılmıştır. Şahbey üyesi (Tkş), çamurtaşı, kumtaşı, marn ardalanmasından oluşmakta ve is tifin temelinde yeralmaktadır.Padlım üyesi (Tkf ) Karayün formas yonunun Şahbey üyesi (Tkş) üzerinde uyumlu olarak yeralmaktadır. Bu üye tabakalı jips, marn ve masif jipsleri içermektedir. Kara yün formasyonu Pliyosen yaşlı Ağcahan formasyonu (Ta) (Sungurlu ve Soytürk, 1970) tarafından dıskordan. olarak üzerlenir. Bu ça- -1- T- c. Yükseköğretim Kurala «o&umaafasyoo Markedlışmada Ağcahan formasyonu, İncesu üyesi ve Merakom üyesi olmak üzere iki üyeye ayrılmıştır. İncesu üyesi (Tai) Merakom üyesi(Tam) tarafından uyumlu olarak üzerlenir. İncesu üyesi konglomera, kumta- şı ardalanmasından oluşurken Merakom üyesi genelde kireçtaşların- dan oluşmuştur. Bütün ^u kayaçlar en üstte alüvyonlar ile örtülür. Sivas havzası Üst Kretase-Paleosen'den sonra Laramiyen oro jenik hareketlerin etkisinde kalmıştır. Eosen* de ise fliş çökelimi ve volkanik faliyetler etkin olmuştur. Eosen sonunda başlayan sığ laşma Oligosen* de jips ve karasal çökeller ile karakterize olur. Oligosen sonunda birimler Saviyen oroj enezinin etkisinde kıvrımlan- mışlardır. Bunun üzerinde Alt-Orta Miyosen yaşlı denizel çökeller yeralmıştır. Kimyasal ve tanesel çökeller birbirini izlemiş, havza ya deniz ilerlemesi ile detritikler gelmeye başlamıştır. Çalışılan sahada ise ortam giderek sığlaşmış, kinetik enerjinin etkin olduğu sığ sulu, yarı havalı koşullarda beslenmenin fazla olduğu delta ortamında oluşan Şahbey üyesinin (Tkş) kumtaşı, çamurtaşı, marn ardalanmalı istifi çökelmiştir. Havzanın tekrar deniz ilerlemesine maruz kalması ve detritik beslenme sonucunda Fadlım üyesinin (Tkf ) jips, marn ardalanması ve tekrar- ortamın sığlaşması ile de masif jipslerin çökelimi gerçekleşmiştir. Miyosen, sonrası etkin olan Radoniyen orojenezi ile karasallaşarak Pliyosende devamlı bir alça- lun sahası olan havzada İncesu üyesihin(Tai) akarsu fasiyesinde ge lişmiş keskin tabanlı, dereceli tabakalı, teknemsi çapraz tabakalı, polijenik konglomeralardan oluşmuş kanal dolgu as fasiyesi ve tek yönlü tabüler çapraz tabakalı kumtaşları içeren nokta bar as fasi yesi `ile en üstündeki Merakom üyesinin (Tam) göl kenarı fasiyesin de çökelen karbonat istiflerinden oluştukları saptanmıştır. -2-