Türkiye`de iç ticaret hadlerinin analizi

Abstract

Tarım ve tarım dışı sektörler arasındaki mal ve hizmet alışverişini irdeleyen ` iç Ticaret Hadleri ` iki sektörlü kalkınma modelleri çerçevesinde yapılan analizlerde önemli bir yer tutmaktadır. Bu nedenle çalışmada önce ulaşılabilen veriler ışığında şimdiye kadar konu ile ilgili yapılmış olan çalışmalara yer verilmiştir. Daha sonra Türkiye için iki dönem ayrı ayrı ele alınarak iç ticaret hadleri hesaplanmıştır. iç ticaret hadlerinin hesaplanmasında değişik yöntemler den yararlanılmıştır. Yöntem farklılıklarından dolayı elde edilen sonuçlarda da farklılıklar gözlenmiştir. Ancak genel bir eğilimi göstermesi bakımından sonuçların tutarlı olduğu söylenebilir. Tarım ürünleri fiyat indeksinin, tarım dışı mal ve hizmet fiyatları indeksine oranlanması ile elde edilen iç ticaret hadleri 1973-1979 döneminde (1974-1975 hariç) tarım lehine gelişme göstermiştir. 1970 li yıllarda uygulanan ekonomi politikası tarımda teknolojik gelişmeyi hızlandırmıştır. Akaryakıtın sübvansiyonlu fiyatla satılması, çok düşük, hatta negatif reel faiz hadleri ile makine satın alınabilmesi ve destekleme politikası kapsamına alman ürünlerin artırılması iç ticaret-166- hadlerinin tarım lehine gelişmesine neden olmuştur denilebi lir. 1980-1988 Döneminde, iç ticaret hadleri tarım aleyhine dönme eğilimi göstermiştir. özellikle 1988 yılında tarım ürünleri fiyat indeksindeki düşüş önemli boyutlara ulaşmıştır. 24 Ocak 1980 Yılı Ekonomik Kararları çerçevesinde, tarımın da bir ölçüde serbest piyasa koşullarına bırakılması yani bir başka anlatımla yapay gübre dışında tarımın doğrudan veya dolaylı yoldan desteklenmesinden vazgeçilmesi, tarımda önemli olumsuzluklara neden olmuştur. Bu nedenler iç ticaret hadlerinin tarım aleyhine dönmesinde etken olmuştur denilebilir.

Internal Rates of Trade which discusses commodity and service exchanges between agricultural and non-agricultural sectors covers an important place in bisectoral development model frame-work. So in the light of available data firstly, the relevant studies were cited. Later internal rates of trade of Turkish economy were calculated for two seperate periods of time. Several methods were employed in the calculation of internal rates of trade. Different results were observed because of the different methods employed. But it may be said that all results are consistent in pointing to a general tendency. The internal rates of trade calculated by means of dividing agricultural commodity price indices to the non- agricultural commodity and services price indices were found in favor of agriculture in 1973 - 1979 period (except 1974- 1975). Economic policies applied in 1970s were accelerated the technological developments in agriculture. Sales of petroleum products with subsidized prices, obtaining machienery on very low or negative rates of real interests and price increases of products in price support scheme have led to development of internal rates of trade in favor of agriculture.-168- In 1980-1988 period, the internal rates of trade were shown a tendency against to the agriculture. The decline in the agricultural product price indices reached to important dimensions in 1988. In the framework of 24 January 1980 economic decisions agricultural sector were also allowed to the free marked conditions or in other words giving up direct or indirect supporting of agriculture besides than the fertilizers has led to important difficulties in agriculture. So, these reasons have played an important role in development of internal rates of trade against the agricultural sector.