Divriği (GD Sivas) yöresi granitoyidlerinin mineralojik-petroğrafik ve jeokimyasal incelenmesi

Abstract

Ö Z E T Divriği yöresinde yüzeyleyen Dumluca, Murmano ve Karakeban gramitoyidler imim mineralojik-petrografik ve jeokimyasal yönden incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Divriği bölgesinde yaklaşık 225km lik bir alan içerisinden alınan toplara 220 adet örneğim mineralo jik-petrografik incelemelerimden sonra karakteristik olarak seçilen 39 adet örneğin tüm kayaç ana element jeokimyasal incelemesi gerçekleştirilmiş tir. Bölgede incelenen granitoyidlerin kesmiş olduğu Üst Kretase yaşlı Divriği afiyolitli karışığıma alt Cürek ultramafiti başlıca serpantinit, serpantinleşmiş ultramafit, peridotit, piroksenit, gabro, gabro-porfir ve lisfenit gibi kayaç türlerimden oluşmaktadır, ültramafikler bol mik tarda serpantinleşmiş ve ayrıca altere olmuşlardır. Bu ultramafitler içerisinde bloklar şeklinde yer alan Akdağ ki- reçtaşları metamorf ise ve deforme olmuşlardır. Bu karışığın üzeri genç birimler tarafından açılı diskordansla örtülmektedir. Divriği yöresi granit oyidlerinden Dumluca granitoyidi jeokimyasal incelemelere göre başlıca adamellit, granodiyorit ve monzogabro türü kayaçlardan oluşmuştur. Kretase Paleosen yaşında olan Dumluca granitoyidi içinde monzonit porfir ve monzogabro-porfir türü damar kayaçlarıda gözlen mektedir. Alumino-kafemik(AICAF) açık renkli subalkalin (SALKL) ve I-tipi bir magmadan türemiştir.II Kretase-Paleosen yaşlı Hurmano granitoyidi ise jeokimyasal incelemelere göre başlıca adamellit, kuvars-monzonit, granit ve kuvarsça zengin granit türü kayaçlardan oluşmaktadır. Bu tür kayaçları kesmekte olan, lamprofir(kersantit, minet, karaptonit, vogezit), aplit, granit-porfir, monzogabro-porfir türü damar kayaçları da gözlenmektedir. Murmano granitoyidi kafemik(OAi-iîiH) açık renkli subalkalin (SALKL), I-tipi bir magmadan türemiştir. Kretase-Paleosen yaşlı Karakeban granitoyidi de jeokimyasal incelemelere göre başlıca granit, adamellit, kuvars monzonit ve gramodiyorit türü kayaçlardan oluşmaktadır. Ka rakeban granitoyidi içerisinde bunları kesen lamprofir(ker- santit) granit-porfir gibi damar kayaçları da gözlenmektedir Karakeban granitoyidi alümino(ALIîM), kuvarsça zengin (QR), kuvarsça fakir(QP), silisli-potasik ve S-tipi bir magmadan türemiştir, Tamamen üst Kıtasal malzemenin egssen olduğu bir kaynak malzememin kısmi erimesi sonucu oluşan bir magmadan meydana gelmiştir. Her ne kadar sadece ana element kimyasal verilerine dayandırılmakla birlikte, Divriği yöresi gramitoyidlerinin, iç Torid Qkyasusu veya Kuzey Torid ©kyanusal çukurluğu olarak olarak tanımlanan ve Kretase-Paleosen döneminde dalma batma zonu meydana getiren ©kyanusal alanım jeodinamik evirimi ile ilgili bir petrojenez mekanizmasına sahip olabileceği düşünülmektedir. Divriği yöresi granitoyidlerimin çevresinde gelişenin kontakt metamorfik kayaçlarda honıblemd-horııfels fasiyesini karakteriz© edebilecek diyâpsit, grossular, hornblend, biyotit ve filogopit türü indeks mineraller gözlenmektedir.

rr SUMMARY This study concerns mainly with the mineralogic-petrographic and geochendcal study of the Dumluca, Murmano and Karakeban granito ids out cropping in the Divriği region. For this purpose, nearly 2 220 rock samples, collected from an area of approximately 225 km İn Divriği region, have been petrographically studied under the microscope. After the microscopic study, 39 representative rock samples have been analysed for only major elements. The Cürek ultramafitite, belonging to the Upper Cretaceous Divriği ophiolitic melange, consists essentially of serpentinite, serpentinized ultramafitite, pyroxenite, perirefcite, gabbro, porphy- ritic gabbro and Ustwanite. The widespread serpentinization and al teration are the main characteristics of ttese ultramafitites. The Akdağ marble, taking place in the shape of blocks within these ult ramafitites, have been metamorphosed and deformed. The Divriği ophi olitic melange is overlain by the young sediments of Tertiary age. The Dumluca granitoid Cretaceous to lower Tertiary in age, comprises mainly of adamellite, granodiorite and rarely monzogabbro. This pluton also includes some vein rocks of porphyritic -monzonite and porphyritic -monzogabbro in composition» The Dumluca pluton has been concluded to be derived from an I- type alumino-câfemicr (ALCAP) and light colored subalkaline (SALKL) magma on the basis of major element geochemistry. The Cretaceous to Lower Tertiary Murmano granitoid consists mainly of adamellite, quartz-monzonite, granite and quartz-monzonite, granite and quartz rich granites. Some vein rocks such as lamprophyre (kersantite, minette, camptonite, vogesite), aplite, porphyri tic-gra nite and porphyritic monzogabbro are frequently observed within the Murmano granitoid body. This pluton has also been concluded to be solidified from an I- type, cafemio (CAFE!) and light colored subalka line (SALKL) magma source. The Karakeban granitoid, possessing the same age with those of Dumluca and Murmano plutons, is, made up of granite, adamellite, i quartz-monzonite and granodiorite. The Karakeban granitoid body also includes some vein rocks such as lamprophyre (kersantite) and porphy- ritic-granite. This pluton differs from Dumluca and Murmano plutons`by means of petrochemical features. It shows an S-type and aluminous (ALUM) charactere with a quartz-rich and quartz-poor, siliceous-po- tassic subtype. The- Karakeban granitoid is thought to have been deri ved from a magma generated absolutly from the upper orustal material. All these three plutons may be considered, although it is based only on the major element chemistry, to have been formed in geologic context related to the evolution of the Inner Tauride(or North Tauride) oceanic domain. As for the contact metamorphic transformations observed around these plutons they are character! ze d some index minerals such as diop- site, grossular, hornblende and phlogopite indicating the horablende- horafels facies.