Buğday bitkisine uygulanan sıvı tavuk gübresinin verim üzerine etkileri

Abstract

65 6. ÖZET Araştırmanın amacı organik kökenli gübreler içerisinde azot bakımından zengin olan sıvı tavuk gübresinin buğday bit kişinin verimi üzerine etkisini araştırmak ve aynı zamanda sıvı şekilde olan bu tip gübreleri değerlendirerek çiftlik ve çevre sorunlarına yardımcı olmaktır. Sıvı tavuk gübresi Sivas - Erzincan karayolunun 15. inci kilometre civarında bulunan tavuk çiftliğinden büyük bidonlarla getirilmiştir, ülkemizde sıvı tavuk gübresiyle ilgili araştırmaların olmayışını gözönünde tutarak araştırma proje sine literatür desteği sağlamak amacıyla bu çalışmada ahır gübresi ve tütün to:;u da materyal olarak kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan sıvı tavuk gübresi, tütün tozu ve ahır gübresinin düzeyleri aşağıda verilmiştir. Uygulama No Gübre Düzeyi 1 0 ton/da kontrol 2 10 ton/da sıvı tavuk gübresi 3 20 ton/da sıvı tavuk gübresi 4 30 ton/da sıvı tavuk gübresi 5 40 ton/da sıvı tavuk gübresi 6 50 ton/da sıvı tavuk gübresi 7 3 ton/da tütün tosu 8 4 ton/da tütün tozu 9 2.5 ton/da ahır gübresi 10 5 ton/da ahır gübresi66 Sera denemesi Cumhuriyet üniversitesi Tokat Ziraat Fa kültesi Tarım Makin-ıları Bölümü'ne ait güneş ve eletrik enerjisi ile ısıtmalı serada yürütülmüştür. Saksıya içerleri po- 1 i et il en torba ile kaplanmış ve 5kg hava kuru toprak konul muştur. Deneme randomize blok desenli, 10 muamele ve 3 tekerrür- lü olarak kurulmuştur. Deneme için 4 değişik yerden, örneğin Artova. Fidanlık - Kampus, Fidanlık Meyve Araştırma ve Sivas Kampüsünden toprak örneği alınmıştır. Araştırmada savı tavuk gübresi banda verilerek uygulan mıştır. Tütün tozu ve ahır gübresi toprakla iyice karıştın 1- dıktan sonra tarla kapasitesinde bir ay inkubasyona bırakıl mıştır. Bir ay geçtikten sonra her saksıya lOOppm P triple süperfosfat uygulanmış ve Cumhuriyet Buğday cesitindan 15 'er adet tohum 5.10.1990 tarihinde ekilerek saf su ile sulanmış tır. Çimlenme tamamlandıktan sonra her saksıya 12 adet bitki bırakılmış ve saksılar saf su ile devamlı tarla kapasitesine bırakılmıştır. Bitkiler 7.12.1990 tarihinde yaklaşık 8 hafta sonra ha sat edilmiştir. Bitki örneği saf su ile yıkandıktan sonra 65°C'de kurutulmuş, kuru ağırlıkları alındıktan sonra Öğütül müş ve bitki örneğinde azot. fosfor ve potasyum tayin edil miştir. Toprak analiz sonuçlarına göre Artova toprağı killi tın bünyeye sahip olup pH'sı 7.54, organik maddesi % 2. 53, kireç kapsamı % 1,1 alınabilir fosfor ve /potasyumu ise sırasıyla67 2.29 kg P«0«/da ve 92.20 kg K^O/da olarak belirlenmiştir. Fidanlık kampus toprağı killi tın bünyeli olup pH'sı 7.48. organik maddesi % 2.14. kireç kapsamı % 5.6. alınabi lir fosfor ve potasyumu ise sırasıyla 2.75 kg P^O-../da ve 88.60 kg K-sO/da olarak belirlenmiştir. Fidanlık Meyve Araştırma toprağı killi tın bünyeli olup pH'sı 7.50. organik maddesi % 2.75. kireç kapsamı % 3.30. alınabilir fosfor ve potasyumu sırasıyla 8.76 kg P^O^/da ve 111.20 kg K'`*0/da olarak saptanmıştır. Sivas-Kampüs toprağı killi tın bünyeli olup pH'sı 7.22, organik maddesi % 2.39. kireç kapsamı % 27. 2. alınabilir fosfor ve potasyumu sırasıyla 2.75 kg P205/da ve 99.40 kg KaO/da olarak belirlenmiştir. Sıvı tavuk gübresi, tütün tozu ve ahır gübresi her dört toprakta kontrole kıyasla buğday bitkisinin kuru madde mikta rını önemli derecede arttırmışlardır. Artan miktarda uygulanan sıvı tavuk gübresi Artova top rağında yetiştirilen buğday bitkisinin kuru madde miktarını 4.39 gr/saksıdan (kontrol saksı) 14.05 gr/saksıya (50 ton/da) çıkartmıştır. Tütün tozu buğday bitkisinin kuru madde mikta rını 12.86 gr/saksıdan (3 ton/da) 13.54 gr/saksıya (4 ton/da) yükseltmiştir. Ahır gübresinin 2.5 ve 5.0 ton/da düzeyinde buğday bitkisinin kuru madde miktarı sırasıyla 7.58 ve 8.81 gr/saksı olmuştur. Artan miktarda uygulanan sıvı tavuk gübresi. Fidanlık - Kampus (TAKSAN) toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin kuru68 madde miktarına 7.77 gr/saksıdan (kontrol) 12.48 gr/saksıya (30 ton/da) yükseltmiştir.Tütün tozunun etkisi 30 ton/da dü zeyinde 12.22 gr/saksı ve 4 ton/da düzeyinde ise 12.26 gr/saksı olmuştur. Ahır gübresinin etkisi 2.5 ve 5.0 ton/da düzeyinde sırasıyla 7.76 gr/saksıdan 9.00 gr/saksıya çıkmış tır. Fidanlık Meyve Araştırma toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin kuru madde miktarı üzerine artan düzeyde uygulanan sıvı tavuk gübresinin etkisi; 0,10,20,30.40 ve 50 ton/da dü zeyinde sırasıyla 7.42. 12.90. 13.92. 14.58, 12. 53. ve 12.19 gr/saksı olmuştur. Tütün tozunun etkisi 3 ton/da düzeyinde 11.42 gr/saksı iken, 4 ton/da düzeyinde ise 14.16 gr/saksıya yükselmiştir.Ahır gübresinin etkisi 2.5ton/da düzeyinde 10.45 gr/saksı iken, 5.0 ton/da düzeyinde 10.36 gr/saksıya düşmüş tür, ancak kontrole kıyasla yine yüksek olmuştur. Sivas Kampus toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin kuru madde miktarı üzerine artan düzeyde uygulanan sıvı tavuk gübresinin etkisi; 0,10.20,30,40 ve 50 ton/da düzeyinde 4.57, 10.06, 13.19. 12.57, 12.42 ve 12.47 gr/saksı olmuştur. Tütün tozunun 3.0 ton/da düzeyinde buğday bitkisinin kuru madde miktarı 11.40 gr/saksı iken 4. Oton/da düzeyinde 12.08 gr/sak sıya çıkmıştır. Ahır gübresi kuru madde miktarı 5.33 gr/saksı dan (2.5 ton/da) 6.73 gr/saksıya (5.0 ton/da) çıkmıştır. Duncan testine göre 4 ton/da tütün tozu, 30. 20, 50, 40 ton/da sıvı tavuk gübreei, 3 ton/da tütün tozu ve 10 ton/da sıvı tavuk gübresi uygulamaları arasında bir fark görülmemiş69 ve bu uygulamalar birinci sırayı alırken 2.5 ve 5.0 ton/da düzeyinde ahır gübresi ikinci sırayı ve kontrol ise üçüncü sırayı almıştır. Sıvı tavuk gübresi ve tütün tozu her dört toprakta kon trole oranla buğday bitkisinin azot kapsamını önemli derecede arttırmıştır.Artova ve Sivas Kampus toprağında ahır gübresi düşük düzeyde (2. 5 ton/da) buğday bitkisinin azot kapsamı üze rine etkili olmamıştır. Yüksek düzeyde (5.0 ton/da) kontrole oranla çok az etkili olmuştur. Artan miktarda uygulanan sıvı tavuk gübresi Artova top rağında yetiştirilen buğday bitkisinin azot kapsamını % 2.13' den (kontrol) % 3.31 'e (30 ton/da) çıkartmıştır.Tütün tozunun etkisi 3 ton/da düzeyinde % 2.27 iken 4 ton/da düzeyinde ise % 2.66 'ya yükselmiştir. Artan miktarda uygulanan sıvı tavuk gübresi Fidanlık Kampus toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin azot kapsa mını % 2.17'den (kontrol) % 3.51 'e (40 ton/da) çıkartmıştır. Tütün tozunun etkisi 3 ve 4 ton/da düzeyinde sırasıyla % 3.17 ve 3.30 olmuştur. Artan miktarda uygulanan sıvı tavuk gübresinin Fidanlık Meyve Araştırma toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin azot kapsamı üzerine etkisi ; 0,10,20,30,40 ve 50 ton/da dü zeyinde sırasıyla % 2.26, 3.20, 2.66,3.43,3.26 ve 3.31 olmuş tur. Tütün tozunun etkisi 3 ve 4 ton/da düzeyinde sırasıyla; % 2.88'den % 3.13'e çıkmıştır. Artan miktarda uygulanan sıvı tavuk gübresinin Sivas- Kampus toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin azot kapsamı70 üzerine etkisi ; ü, 10. 20, 30, 40 ve 50 ton/da düzeyinde sırasıyla % 2.35, 3.84. 4.16, 4.25. 3.95 ve % 4.01 olmuş tur. Tütün tozu kontrole göre buğday bitkisinin azot kapsamı nı arttırmış ancak uygulamanın iki düzeyi arasında fark Önem siz olmuştur. Duncan testine aöre birinci sırayı 30 ton/da sıvı tavuk gübresi, ikinci sırayı 50 ton/da sıvı tavuk gübresi, üçüncü sırayı 40, 10 ve 20 ton/da sıvı tavuk gübresi, dördüncü sıra yı 4 ton/da tütün tozu, besinci sırayı 3 ton/da tütün tozu ve altıncı sırayı 5.0 ton/da ve 2.5 ton/da ahır gübresi ile kontrol almaktadır. Sıvı tavuk gübresi, tütün tozu ve ahır gübresi her dört toprakta yetiştirilen buğday bitkisinin fosfor kapsamı üzeri ne etkili olmamıştır. Artova toprağında yetistiri len buğday bitkisinin fosfor kapsamı kontrolde % 0.66, 50 ton/da sıvı tavuk gübresinde % 0.68, 4 ton/da tütün tozunda % 0.62 ve 50 ton/da ahır gübresinde ise % 0.74' e çıkmıştır. Fidanlık Kampus toprağında yetiştirilen buğday bitkisi nin fosfor kapsamı kontrolde % 0.68, 50 ton/da sıvı tavuk gübresinde & 0.60. 4 ton/da tütün tosu düzeyinde % 0.54 ve 5.0 ton/da ahır gübresinde ise % 0.65 düşmüştür. Fidanlık Meyve Araştırma toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin fosfor kapsamı kontrolde % 0.87, 50 ton/da sıvı tavuk gübresinde % 0.66. 4 ton/da tütün tozu düzeyinde %0.57 ve 5.0 ton/da ahır gübresinde ise % 0.76 olmuştur.71 Sivas Kampus toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin fosfor kapsama kontrolde % 0.52, 10 ton/da sava tavuk gübre sinde % 0.46. 50 ton/da sava tavuk gübresinde % 0.71,4 ton/da tütün tozu düzeyinde % 0.64 ve 5.0 ton/da ahır gübresinde ise % 0.68 'e yükselmiştir. Duncan testine göre fosfor kapsama acasandan birinci sa rayı 5.0 ton/da ahar gübresi, ikinci saraya kontrol, 50 ton/da sıvı tavuk gübresi. 2.5 ton/da ahır gübresi, üçüncü saraya 40 ton/da, 20 ton/da ve 30 ton/da sava tavuk gübresi, besinci sırayı 3 ton/da tütün tozu, altıncı sırayı 4 ton/da tütün to zu ve yedinci sırayı ise 10 ton/da sıvı tavuk gübresi almak tadır. Sıvı tavuk gübresi, tütün tozu ve ahır gübresi dört de ğişik toprakta yetiştirilen buğday bitkisinin potasyum kapsa mını kontrole kıyasla önemli miktarda (Fidanlık Meyve Araş tırma toprağında ahır gübresi hariç) arttırmıştır. Artova toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin potas yum kapsamını 0, 10, 20, 30, 40 ve 50 ton/da sıvı tavuk güb resi düzeyinde sırasıyla % 3.00. 5.83. 8.00. 6.83. 7.50 ve 6.83 olarak saptanmıst /r. Tütün tozunun 3 ve 4 ton/da düze yinde sırasıyla % 6.33 ve 8.33 iken 2.5 ve 5.0 ton/da ahır gübresinde ise sırasıyla % 4.16 ve 5.66 olmuştur. Fidanlık Kampus toprağında yetiştirilen buğday bitkisi nin potasyum kapsamı 0. 10, 20, 30, 40 ve 50 ton/da sıvı ta vuk gübresi düzeyinde sırasıyla % 3,33, 6.00. 6.50, 6,50,6.00 ve 6.33 olarak bulunmuştur. Tütün tozunun 3.0 ve 4.0 ton/da72 düzeyinde sırasıyla % 6.50 ve % 7.16 iken 2.5 ve 5.0 ton/da ahır gübresinde ise sırasıyla % 5.16 ve % 4.50 olarak saptanmıştır. Fidanlık Meyve Araştırma toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin potasyum kapsamı 0, 10, 20. 30. 40 ve 50 ton/da sıvı tavuk gübresi düşeyinde sırasıyla % 6.16, 7.33, 9.33, 8.50, 8.33 ve % 7.33 saptanmıştır. Tütün tozu 3.0 ve 4.0 ton/da düzeyinde buğday bitkisinin K - kapsamı acısından olumsuz olmuştur. Sivas Kampus toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin potasyum kapsamı 0. 10, 20, 30, 40 ve 50 ton/da sıvı tavuk gübresi düzeyinde sırasıyla % 2.40, 7.00. 7.50, 7.66, 7.50. 8.83 olarak saptanmıştır. Tütün tozu 3.0 ve 4.0 ton/da düzeyinde K - kapsamı sırasıyla % 6.90 ve 8.16'ya çıkartmıştır. Ahır gübresi ise 2.5 ve 5.0 ton/da düzeyinde K - kapsamı % 5.33 ve 6. 33 'e yükseltmiştir. Duncan testine göre birinci sırayı 4 ton/da tütün tozu ve 20 ton/da sıvı tavuk gübresi, ikinci sırayı 30 ton/da. 50 ton/da ve 40 ton/da sıvı tavuk gübresi, üçüncü sırayı 3 ton/da tütün tozu ve 10 ton/da sıvı tavuk gübresi, dördüncü sırayı 5 ton/da ile 2.5 ton/da ahır gübresi ve son sıra yı kontrol almaktadır. Sıvı tavuk gübresi, tütün tozu ve ahır gübresi dört değişik toprakta yetiştirilen buğday bitkisinin sömürülen azot miktarını önemli derecede arttırmıştır. Genelde sömürülen azot miktarı buğday bitkisinin kuru madde miktarı ve azot kapsamı-73 na bağlı olarak değişmiştir. Artova toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin sömürü len azot miktarı kontrolde 94.46 mg/saksı iken 50 ton/da sıvı tavuk gübresinde 438 mg/saksıya yükselmiştir. Tütün tozunun 3.0 ve 4.0 ton/da düzeyinde sömürülen N - miktarı sırasıyla 294.00 ve 361.55 mg/saksıya yükselmiştir. Ahır gübresinin 2.5 ve 5.0 ton/da düşeyinde ise sırasıyla 146.83 ve 192.28 mg/saksıya çıkmıştır. Fidanlık Karnpüs toprağında yetiştirilen buğday bitkisi nin sömürülen azot miktarı kontrolde 169.00 mg/saksı iken 30 ton/da sıvı tavuk gübresinde 428.57 mg/saksıya çıkmıştır. Tütün tozu ve ahır gübresi kontrole kıyasla etkili olmuş, fa kat kendi düzeyleri arasında büyük fark göstermemiştir. Fidanlık Meyve Araştırma toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin sömürülen azot miktarı kontrolde 168.98 mg/saksı iken 30 ton/da sıvı tavuk gübresinde 502.32 mg/saksıya yük selmiştir. Tütün tozunun 3.0 ve 4.0 ton/da düzeyinde sömü rülen N-miktarı sırasıyla 326. 19 'dan 439.51 mg/saksıya çık mıştır. Ahır gübresinin 2.5 ve 5.0 ton/da düzeyinde sömürü len N-miktarı 257.47'den 301.12'ye çıkmıştır. Sivas Kampus toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin sömürülen azot miktarı kotrolde 108.28 mg/saksı iken 30 ton/da sıvı tavuk gübresinde 530.72 mg/saksı çıkmıştır. Tütün tozunu 3 ton/da düzeyinde sömürülen N-miktarı' 382.35 mg/saksı iken 4 ton/da düzeyinde 395.12 mg/saksıya yükselmiştir. Ahır gübresinin 2.5 ve 5.0 ton/da düzeyünde sömürülen azot mikta-74 rı sırasıyla 109.94'den 173.19 mg/saksıya yükselmiştir. Duncan testine göre en etkili uygulama 30 ton/da sıvı tavuk gübresi olmuştur. Sıvı tavuk gübresi, tütün tozu ve ahır gübresi (ahır gübresinin 2.5 ton/da düzeyinin Fidanlık Kampus toprağı ha riç) dört değişik toprakta yetiştirilen buğday bitkisinin sömürülen fosfor miktarı bitkinin kuru madde ve fosfor kapsamına bağlı olarak değişmiştir. Artova toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin sömürülen fosfor miktarı kontrolde 235.32 mg/saksı iken 20 ton/da sıvı tavuk gübresinde 399.47 mg/saksıya yükselmiştir. Artan düzeyde uygulanan tütün tozu ve ahır gübresi sömürülen fosfor miktarını arttırmıştır. Fidanlık Kampus toprağında yetiştirilen buğday bitkisi nin sömürülen fosfor miktarı kontrolde 266.60 mg/saksı iken 30 ton/da sıvı tavuk gübresinde ise maksimum artış 355.26 mg/saksı ya çıkmıştır. Artan düzeyde uygulanan tütün tozu sö- mirilen fosfor miktarını arttırmıştır. Ahır gübresinin düşük düzeyi sömürülen fosfor miktarını azaltırken yüksek düzeyi ise arttırmıştır. Fidanlık Meyve Araştırma toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin sömürülen fosfor miktarı kontrolde 341.61 mg/saksı iken 30 ton/da sıvı tavuk gübresinde en yüksek olarak 557.42 mg/saksıya çıkmıştır. Kontrole göre tütün tosu ve ahır gübresinin her iki düzeyi buğday bitkisinin sömürülen P miktarını arttırmıştır.75 Sivas Kampus toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin sömürülen fosfor miktarı kontrolde 118.74 mg/saksı iken 50 ton/da sıvı tavuk gübresi düzeyinde en yüksek olarak 444.79 mg/saksıya çıkmıştır. Tütün tozu ve ahır gübresinin her iki düzeyi kontrole oranla buğday bitkisinin sömürülen P- miktarını arttırmıştır. Duncan testine göre birinci sırayı, 30. 20 ve 50 ton/da sıvı tavuk gübresi almıştır. Sıvı tavuk gübresi, tütün tozu ve ahır gübresi dört değişik toprakta yetiştirilen buğday bitkisinin sömürülen potasyum miktarını önemli derecede arttırmıştır. Sömürülen potasyum miktarı bitkinin kuru maddde ve fosfor kapsamına bağlı olarak değişmiştir. Artova toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin sömürülen potasyum miktarı kontrolde 136.76 mg/saksı, 4 ton/da tütün tosu düzeyinde 1138.30 mg/saksı (en yüksek) ve 20 ton/da sıvı tavuk gübresi düşeyinde ise 977.33 mg/saksı olarak ikinci sırayı almıştır. İki düzeyde uygulanan ahır gübresi buğday bitkisinin sömürülen potasyum miktarını arttırmıştır. Fidanlık Kampus toprağında yetiştirilen buğday bitkisi nin sömürülen potasyum miktarı kontrolde 258.50 mg/saksı iken 30 ton/da sıvı tavuk gübresi düzeyinde ise en yüksek olarak 811.20 mg/saksıya çıkmıştır. İki düzeyde uygulanan tütün tosu ve ahır gübresi de buğday bitkisinin sömürülen potasyum miktarını arttırmıştır.76 Fidanlık Meyve Araştırma toprağında yetiştirilen buğday bitkisinin sömürülen potasyum miktarı kontrolde 458.50 mg/saksı iken 20 ton/da sıvı tavuk gübresinde en yüksek olarak 1295.73 mg/saksıya yükselmiştir. Tütün tozu ve ahır gübresinin her iki farklı düzeyi de bitkinin sömürülen potasyum miktarını arttırmıştır. Sivas Kampus topraoında yetiştirilen buğday bitkisinin sömürülen potasyum miktarı kontrolde 110.39 mg/saksı. 4 ton/da tütün tozu düzeyinde en yüksek olarak 1143.03 mg/saksı ve 20 ton/da sıvı tavuk gübresi düzeyinde 984.61 mg/saksı olarak ikinci sırayı almıştır. Kontrole kıyasla ahır gübresinin her iki düzeyi buğday bitkisinin sömürülen potasyum miktarını önemli derecede arttırmıştır. Duncan testine göre birinci sırayı 4 ton/da tütün tozu alırken ikinci sırayı 20 ton ve 30 ton/da sıvı tavuk gübresi paylaşmaktadır.

77 7. SUMMARY The main object of this work is to study the effect of liquid poultry manure being rich in N-content on the yield of what crop and the same time to evaluate this type of liguid fertilizer to solve the problem of the farm and environment. Liquid poultry manure was collected in big drums from a poultry farm situated on Sivas-Erzincan high way at 15 kilo metres from Sivas there are no research literature available on liquid poultry manure in Turkey in order to support this research work for literature, tobacco-waste and Farm yard ma nure were also applied. Different rates of liquid poultry manure, tobacco-waste and farm yard manure applied are given as under: Treatment No Fertilizer rates 1 ü ton/da control 2 10 ton/da liquid poultry manure 3 20 ton/da liquid poultry manure 4 30 ton/da liquid poultry manure 5 40 ton/da liquid poultry manure 6 50 ton/da liquid poultry manure 7 4 ton/da tobacco-waste 8 3 ton/da tobacco-waste 9 2.5 ton/da farm yard manure 10 5 ton/da farm yard manure78 Research work was carried out in the green house of Farm-Machinary Department of Tokat Agriculture Faculty. This green house is heated on solar - energy supported with electricity heat. The pots were linned with polythene boys untaining five kilograms of air dried soil. The experiment was laid out on randomize blok design with 10 treetments and three rep 1 icat i ng. Four different soil from Artova. Fidan 1 ık~Campus,Fidanl ık Fruit Research Inst i tu le and Sivas-Campus were collected for this study. Liquid poultry manure was applied at band. Where as to bacco-waste and farm yard manure were mixed with soil and irrigated with distilled water and kept at field capacity. After one month 100 ppm P as triple superphosphate was app lied to each pot before sowing. 15 seeds of Cumhuriyet wheat variety was sown on 5.10.1990 and thinned to 12 seedl ing. Pots were kept at field capacity with distilled water. Wheat plants were harvested in 7.12.1990 that is after about 8 weeks. Harvested plants were washed with distilled water and dried at 65 °C for permanent weight. Dry matter yi eld, N - P and K contents and uptakes were determined under this study. According to soil analysis: Artova soil was Clayey in texture. with 7.54 pH.It's organic matter content and CaC03 - content were 2.53 % and 1.1 % respectivity. Available 3 Phos phorus was 2.29 kg P^CWda and potassium was 92.20 kg/da.79 Fidanlık Campus soil was clayey in texture with 7.48 pH. It's organic matter content and CaCCb: - content were 2.14 % and 5.6 % respectively. Available phosphorus was 2.75 kg PaO» /da and potassium was 88.60 K^O/da. Fidanlık Fruit Research Institute soil was clayey in texture with 7.50 pH. It's organic matter content and CaCOw - content were 2.75 % and 3.30 % respectively. It's available P and K were 8.76 kg PsOa /da and 111.20 kg IfeO /da res pectively. Sivas - Campus soil was clayey in texture with 7.22 pH. It's organic matter content, CaCOs - content, available P and available K were 2.39 %. 27.2 %, 2.75 kg PaOo /da and 99.40 kg KaO /da respectively. Liquit poultry manure, tobacco-waste and farm yard manu re increased the dry matter yield of wheat crop signifi cantly when grown on four different soils. On the Artova soil, increasing rates of liquit poultry manure increased the dry matter yield of wheat from 4.39 gr/pot (control) to 14.05 grams/pots (at 50 tons/da). Tobacco waste at 3.0 and 4.0 ton/da gave. a dry matter yield of 12.86 and 13.54 grams/pot whereas farm yard manure at 2.5 and 5.0 tons/da gave 7.58 and 8.81 gram/pot respectively. On Fidanlık Campus (TAKSAN) soil increasing rates of li quid poultry manure increased the dry matter yield of wheat crop from 7.77 grams/pot (Control) to 12.48 grams /pot (at 30 ton/da). The effect of tobacco- waste 12.22 and 12.26 gr /pot80 at 3.0 and 4.0 ton/da rate respectively. Farm yard manure increased the dry matter yield from 7.76 to 9.00 gram/pot at 2.5 and 5.0 ton/da rates respectively. On Fidanlık Fruit Research Institute Soil, the effect of different rates of liquid poultry manure was 7.42, 12.90, 13.92, 14.58. 12.53 and 12.19 grams/pot with 0, 10, 20, 30. 40 and 50 ton/da rates respectively. The dry matter yield of wheat crop increased from 11.42 grams/pot with 3.0 ton/da rate to 14.16 grams/pot with 4.0 ton/da rate. The effect of farm yard manure was 5.33 and 6.73 grams/pot with 2.5 and 5.0 ton/da rates respectively. On Sivas Campus soil, the effect of dif ferentrates of liguid farm manure was 4.57. 10.06. 13.19, 12.57. 12. 42, and 12.47 grams/pot with 0. 10. 20, 30, 40 and 50 ton/da rates respectively. Dry matter yield was 11.40 grams/pot with 3.0 ton/da rate and 12.04 grams/pot with 4.0 ton/da rate of to bacco-waste. Farm yard mamure gave a dry matter yield of 5.33 and 6.73 grams/pot with 2.5 and 5.0ton/da rates respectively. According to Duncan's test treatments like 4.0ton/da tobacco-waste. 30-20- 50- 40 ton/da liguid poultry manure. 3 ton/da tobacco-waste and 10 ton/da liguid poultry manure ranks first and significantly increased the dry malter yield of wheat crop when compared with control. Liquit poultry manure and tobacco - waste increased the content of nitrogen in with crop when grown four different soils. On Artova and Sivas - Campüs soil low rat© (2.5 ton/da)81 of farm yard manure was not effective on N - content of wheat crop, however it's high rate (5.0 ton/da) increased N-content to a small extent compared to control. Increasing rates of liquid farm manure increased the N - content of with crop from 2.13 % (control) to 3.13 % (30 ton/da) when grown on Artova soil. N - content was 2.27 % and 2.66 % at 3.0 and 4.0 ton/da rates of tobacco-waste respecti vely. On Fidanlik-Campus soil, increasing rates of liquid farm yard manure incresed the as - content of wheat crop from 2.17 % (control) to 3.51 % (40 ton/da rate). The effect of tobacco waste at 3.0 and 4.0/da rates was 3.17 and 3.30 % respect i- tively. The effect of liquid farm yard manure on nitrogen con tent of wheat crop grown on Fidanl ıkFruit Research Institute was 2.26, 3.20. 2.66. 3.43. 3.26 and 3.31 % at 0,10, 20. 30, 40 and 50 ton/da rates respectively. Tobacco - waste increase N-content from 2.28 % (3.0 ton/da) to 3.13 % (40 ton/da). On Sivas-Campus soil, the effect, liquid poultry manure on N-content of wheat crop was 2.35, 3.84, 4.16. 4.25, 3.95 and 4.01 % with 0. 10. 20, 30, 40 and 50 ton/da rates respec tively. As compared to control, tobacco-waste increased the N-content of wheat crop at both the rates but there was no significant effect between the two rates used. According to Duncan's test, 30 tons/da rate of liguid farm manure took the first position, followed by 50 ton/da,follow by 40. 10 and 20 tons/da.Tobacco-waste took the fourth position followed by it's 3 ton/da rate both rates of farm yard manure took the fifth position. Liquid farm manure, tobacco-waste and farm yard manure have no significant effect on the P-content of wheat crop. Phosphorous content of wheat crop grown on Artova soil was 0.66% in control plants where as it was 0.68 % in 50 ton/da rate of liquid farm yard manure. P - content was 0.62 % and 0.74 % with 4 ton/da rate of tobacco-waste and 5.0 ton/da ra te of farm yard manure respectively. Phosphorous content of wheat crop grown on Fidanlık Cam pus soil was 0.68, 0.60. 0.54 and 0.65 % at control, at 50 ton/da rate of liquid poultry manure, at 4.0 ton/da rate tobacco-waste and at 5.0 ton/da rate of farm yard manure res pectively. Phosphorous content wheat crop grown on Fidanlık Fruit Research Institute was 0.87, 0.66, 0.57 and 0.76 % at control at 50 ton/da rate of liquid farm yard manure, 4 ton/da rate of tobacco-waste and 5.0 ton/da rate of farm yard manure res pectively. Phosphorous content of wheat crop grown on Sivas- Campus soil was 0.52, 0.46. 0.71. 0.64 and 0.68 % at control, at 10 ton/da liquid farm yard manure, at 50 ton/da rate of liquid farm yard manure, at 4.0 ton/da tobacco-waste, at 5,0 ton/da of farm yard manure respectively.83 According to Duncan's test, treatment like 5.0 ton/da farm yard manure ranked first, control ranked second. 50 ton/da liquid poultry manure and 2.5 ton/da farm yard manure ranked third position. Liquid poultry manure, tobacco-waste and farm yard manu re (except low dose of F.Y.M) increased the potassium content of wheat crop when grown on four different soils. Potassium content of wheat crop grown on Artova soil was 3.00, 5.83, 8.00, 6.83. 7.50 and 6. 83 % with 0. 10. 20, 30, 40 and 50 ton/da liquid poultry manure. Potassium content was 6.33 and 8.33 % with 3.0 and 4.0 ton/da rate of tobacco- waste. It was 4.16 % and 5.66 % with 2.5 and 5.0 ton/da rate of farm yard manure respectively. Potassium content of wheat crop grown on Fidanlik-Campus soil was 3.33. 6.00. 6.50. 6.50. 6.00 and 6. 33 % with 0, 10, 20, 30, 40 and 50 ton/da rates of liquid poultry manure res pectively. Potassium contenet was 6.50 and 7.16 % with 3.0 and 4.0 ton/da rates of tobacco-wast. It was 5.16 and 4.50 % with 2.50 and 5,0 ton/da rates of farm yard manure res pectively. Potassium content of wheat crop grown on Fidanlık Fruit Research Institute soil was 6.16, 7.33. 9.33. 8.50, 8.83 and 7,33 with 0. 10. 20. 30, 40 and 50 ton/da rates of liquid farm yard manure respectively. Potassium content was 7.5 and 8.00 % with 3.0 and 4.0 ton/da rate of tobacco-waste respec tively. Farm yard manure has no effect on potassium content of wheat crop.84 Potassium content of wheat crop grown on Sivas - Campus soil was 2.40. 7.00. 7.50. 7.66. 7.50. 8.83 % with 0. 10. 20. 30. 40 and 50 ton/da rates of liquid farm yard manure respec tively. It was 6.90 and 8.16 % with 3.0 and 4.0 ton/da rates of tobacco-waste and it was 5.33 and 6.33 % with 2.50 and 5.0 ton/da rates of farm yard manure respectively. According to Duncan's test, the treatment 4.0 ton/da ra te of tobacco-waste and 20 ton/da rate of liquid farm manure ranked first, were as 30, 50 and 40 ton/da rates of liquid farm manure ranked second position. 3 ton/da tobacco - waste and 10 ton/da rate of liquid poultry manure ranked third whereas 5.0 and 2.5 ton/da rates of farm manure ranked fourth position. The last control treatment. Liquid farm yard manure, tobacco - waste and farm yard manure increased significantly the uptake of N in wheat crop grown on four different soils. N- uptake was dependent on dx~y matter yield and N-content of wheat crop. N-uptake of wheat crop grown on Artova soil was 94.46 mg/pot in control and increased to a maximum of 438 mg/pot in 50 ton/da rate of liquid poultry manure N- uptake was 294.00 and 361.55 mg/pot at 3.0 and 4.0 ton/da rates of tobacco - waste where as it was 146.83 and 193.29 mg/pot at 2.50 and 5.0 ton/da rate of farm yard manure. N-uptake of wheat crop grown on Fidanlık - Campus was 169.00 mg/pot in control. It increased to a maximum of 428.57 mg/pot with 30 ton/da rate of liquid farm yard manure. Tobac-87 Potassium uptake of wheat crop grown on Artova soil was 136.76 rng/pot in control.lt increased to a maximum of 1138.30 mg/pot with 4 ton/da tobacco-waste and 977.33 mg/pot with 20 ton/da rate of liquid farm yard manure. Farm yard manure at both the rates increased the uptake of potassium in wheat plant. Potassium uptake of wheat crop grown on Fidanl ik-Campus soil was 258.50 mg/pot in control. It increased to a maximum of 811.20 mg/pot with 30 ton/da rate of liquid farm yard ma nure increased the uptake of potassium in wheat crop. Potassium uptake of wheat crop grown on Fidanlık Fruit Research Institute soil was 458.50 rng/pot. It increased to a maximum of 1295.73 mg/pot with 20 ton/da rate of liquid poultry manure. Both rates of tobacco-waste and farm yard ma nure increased the uptake of potassium. Potassium uptake of wheat crop grown on Sivas - Campus soil was 110.39 mg/pot in control. It increased to a maximum of 1143.03 mg/pot with 4 ton/da rate of tobacco-waste. Where as at 20 ton/da rate of liquid poultry manure, it was 984.61 mg/pot. As compared to control both rates of tobacco - waste and farm yard manure increased the uptake of potassium significantly. According to Duncan's test, the treatment 4 ton/da rate of tobacco-waste ranked first position followed by 20 and 30 ton/da rate of liquid farm manure.84 Potassium content of wheat crop grown on Sivas - Campus soil was 2.40. 7.00. 7.50. 7.66. 7.50. 8.83 % with 0. 10. 20. 30. 40 and 50 ton/da rates of liquid farm yard manure respec tively. It was 6.90 and 8.16 % with 3.0 and 4.0 ton/da rates of tobacco-waste and it was 5.33 and 6.33 % with 2.50 and 5.0 ton/da rates of farm yard manure respectively. According to Duncan's test, the treatment 4.0 ton/da ra te of tobacco-waste and 20 ton/da rate of liquid farm manure ranked first, were as 30, 50 and 40 ton/da rates of liquid farm manure ranked second position. 3 ton/da tobacco - waste and 10 ton/da rate of liquid poultry manure ranked third whereas 5.0 and 2.5 ton/da rates of farm manure ranked fourth position. The last control treatment. Liquid farm yard manure, tobacco - waste and farm yard manure increased significantly the uptake of N in wheat crop grown on four different soils. N- uptake was dependent on dx~y matter yield and N-content of wheat crop. N-uptake of wheat crop grown on Artova soil was 94.46 mg/pot in control and increased to a maximum of 438 mg/pot in 50 ton/da rate of liquid poultry manure N- uptake was 294.00 and 361.55 mg/pot at 3.0 and 4.0 ton/da rates of tobacco - waste where as it was 146.83 and 193.29 mg/pot at 2.50 and 5.0 ton/da rate of farm yard manure. N-uptake of wheat crop grown on Fidanlık - Campus was 169.00 mg/pot in control. It increased to a maximum of 428.57 mg/pot with 30 ton/da rate of liquid farm yard manure. Tobac-87 Potassium uptake of wheat crop grown on Artova soil was 136.76 rng/pot in control.lt increased to a maximum of 1138.30 mg/pot with 4 ton/da tobacco-waste and 977.33 mg/pot with 20 ton/da rate of liquid farm yard manure. Farm yard manure at both the rates increased the uptake of potassium in wheat plant. Potassium uptake of wheat crop grown on Fidanl ik-Campus soil was 258.50 mg/pot in control. It increased to a maximum of 811.20 mg/pot with 30 ton/da rate of liquid farm yard ma nure increased the uptake of potassium in wheat crop. Potassium uptake of wheat crop grown on Fidanlık Fruit Research Institute soil was 458.50 rng/pot. It increased to a maximum of 1295.73 mg/pot with 20 ton/da rate of liquid poultry manure. Both rates of tobacco-waste and farm yard ma nure increased the uptake of potassium. Potassium uptake of wheat crop grown on Sivas - Campus soil was 110.39 mg/pot in control. It increased to a maximum of 1143.03 mg/pot with 4 ton/da rate of tobacco-waste. Where as at 20 ton/da rate of liquid poultry manure, it was 984.61 mg/pot. As compared to control both rates of tobacco - waste and farm yard manure increased the uptake of potassium significantly. According to Duncan's test, the treatment 4 ton/da rate of tobacco-waste ranked first position followed by 20 and 30 ton/da rate of liquid farm manure.