Yaylacı-Karapınar (Sarız-Kayseri) üst paleozoyik alt mesozoyik yaşlı tortulların sedimantolojik ve stratigrafik özellikleri

Abstract

ÖZ. Bu çalışma, Yaylacı ve Karapınar ( S ar iz -KAYSERİ } yerleşim yerleri arasındaki Üst Paleozoyik - Alt Mesosoyik yaşlı tortullarının sedimantolojik ve stratiğrafik özelliklerinin incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışma alanı, Toros kuşağı içinde yer alan Geyikdağı Birliği'nin (özgül, 1973) doğu bölümünü kapsamaktadır. Geyikdağı Birliği, çalışma alanında Orta Devoniyen ile başlamakta ve Tersiyer sonuna kadar uzanan bütün sistemleri içermektedir.Bu birlik en fazla Âlpin orojenezinden etkilenmiş olup, GD-KB yönlü yatay sıkıştırma kuvvetlerinin etkisiyle GB - KD eksenli kıvrımlar ile doğrul tu atımlı faylar ve eğim atımlı ters faylar ( Bindirme fayları ) gelişmiştir. Bu birlik çalışma alanında KB' dan Bozkır Napı ile GD' dan Alanya Napı ile sınırlanmıştır. Birlik, Toros kuşağı içindeki otokton birimlerden oluşmakta olup, bölgedeki yayılımı GB - KD yönündedir. îstif kalın tabakalı - masif görünümlü resifal ve yer yerde dolomi- tik kireçtaşı ve dolomitten oluşan beyas gri renkli Orta Devoniyen ` Şafaktepe Formasyonu (Dş)` ile başlamaktadır. Formasyon, karbonat platformu - resifal ortam koşullarında çökelmiştir. Şafaktepe Formasyonu üzerine uyumlu olarak üst Devoniyen yaşlı ` Gümüşali Formasyonu (Dg)` gelir. Gümüşali Formasyonu, kumtaşı-şeyl ve yer yerde kireçtaşı seviyeleri ile temsil olunur. Uyumlu olan dokanak Üst Devoniyen sonrası orojenezler etkisi ile oynamış ve `tektonik dokanak` görünümü kazanmıştır. Gümüşali Formasyonu üzerine uyumlu olarak şeyl-kumtaşı ve beyaz-bej renkli kumlu kireçtaşı ve kireçtaşı ile temsil olunan Alt Karbonifer yaşlı `Ziyarettepe Formasyonu (Cz)` gelir. Üst Devoniyen' den Alt Karbonifer sonuna kadar ortam kısmen derinleşmiş ve Alt. Karbonifer sonlarına doğru sığ platform özelliğini yeniden kazanmıştır. Ziyarettepe Formasyonu üzerine, açışız uyumsuz olarak Üst Permiyen yaşlı `Yığıl tepe Formasyonu (Py)` gelir. Bu birim orta-kalın katmanlı, koyu gri-siyah renkli kireçtaşlarından oluşmuş olup yeryer dolomitik ve bitümlüdür. Çalışma alanında Mesozoyik Alt Triyas (?) yaşlı kireçtaşlarıyla başlamakta olup, çok sığ - sınırlı lagün ortamını karekterize eden çamurtaşları çökelmiş ve denizle bağlantının sağlandığı dönemlerde enerji yükselmiş, tanetaşı fasiyesi hakim olmuştur. `Katarası Formasyonu (1 k)` olarak adlanan birim, çaslışma alanında 30 m' lik bir kalınlığa sahiptir. Üst Triyas (?) ` Ayvat Formasyonu ( `E a )` olarak adlanır ve beyaz-krem renkli kalın katmanlı kireçtaşı ve dolomit ile temsil olunur. Birim üzerine uyumlu olarak Jura- Alt Kretase yaşlı ` Köroğlutepesi Formasyonu (JKk) ` gelir. Birim kalın katmanlı-masif, beyaz-krem renkli kireçtaşlarm- dan oluşmakta olup duraylı karbonat platformunda çökelmiştir. Köroğlutepesi Formasyonu üzerine uyumlu olarak, be yaz-krem renkli, kalın katmanlı kireçtaşlarından oluşan `Ya- nıktepe Kireçtaşı (Ky)` gelmektedir. Birim, Jura-Alt Kretase yaşlı Köroğlutepesi Formasyonu (JKk)'na büyük benzerlik gös termekte olup, bol rudistli oluşu ile sahada ayırtlanabilmek- tedir. Bu birim üzerine uyumlu olarak, Maestrihtiyen yaşlı, laminalı - ince tabakalı, beyaz ve kırmızı renkli pelajik kireçtaşlarından oluşan `Elmaçatyayla Formasyonu (Ke)` gelir. Elmaçatyayla Formasyonu üzerine Firenktepe Dasiti ( Tf ) açılı uyumsuz olarak gelmektedir. Firenktepe Dasiti (Tf)'ni Lütesi- yen yaşlı, taban konglomerası ile konğlomera-kireçtaşı ve kumtaşından oluşan Demiroluk Formasyonu (Td) üzerlemektedir. Çalışma alanında, Demiroluk Formasyonu üzerinde ise olivin bazalt karekterli örtü volkanitleri gözlenmekte olup, birim ` Büyüksöbeçimen Bazaltı (Tb)` olarak adlanmıştır. Büyüksöbeçimen Bazaltı ( Tb ) ' nın üzerinde açılı uyum suz olarak Miyosen yaşlı, kil taşı, killi kireçtaşı, marn ve kömür bantlı `Sümbüldağı Formasyonu (Ts)` yer alır. Birimin üzerinde ise, uyumsuz olarak fluviyal karekterli, orta- kalın katmanlı konglomera-kumtaşı-kiltaşı ardal anmasından oluşan Pliyosen yaşlı `Evciköy Formasyonu (Te)` bulunur. Çalışma alanındaki tüm birimleri açılı uyumsuz olarak alüvyonlar (Qa) üzerlemektedir. Sahada gözlenen Üst Mesozoyik - Senozo- yik çökelleri çalışma konusu dışında olduğu için, bu çalış mada detaylı incelenmemiştir. IJYörenin stratigrafik problemlerine çösüm aramak ama cıyla ; Şafaktepe, Gümüşali, Ziyarettepe, Yığıltepe, Katarası ve Ayvat Formasyonları detaylı olarak incelenmiş, stratigra fik dikme kesitler ile tip kesitle ri ölçülmüş, sahada tüm litolojik değişimler sık olarak örneklenmiş ve bunlardan yapılan petrograf ik-paleontolo jik amaçlı ince kesitler ile yıkama örneklerinden elde edilen laboratuvar verileri sedi- mantolojik ve stratigrafik verilerlr birleştirilerek birimle rin ortamsal özellikleri yorumlanmaya çalışılmıştır. özetle birimlerin depolanma ortamları: Orta Devoniyen'de duraylı, resif al ortam; Üst Devoniyen' de ve Alt Karbonnif er ' de sığ denizel - şelf ortamında yoğun karasal getir imin olduğu koşullar ; Üst Permiyen' de sığ denizel set gerisi lagün ortamı ; Alt ve Üst Triyas devirlerinde ise sıg denizel ve lagüner ortam koşullarındadır. Ill