Sivas`ın batısı ve güneybatısındaki karasal neojen çökellerinin stratigrafisi ve çökel ortamları

Abstract

ÖZET Sivas'ın batı ve güneybatısında yeralan çalışma alanında, Eosen yaşta Bozbel Formasyonu-Sahantepe üyesi; Oligosen yaşta Küçüktuzhizar ve Akören formasyonları; Alt-Orta Miyosen yaşta Çallı, Bozkayalar, Yeniçubuk, Tatlıcak, Savcım, Sarıtepe jipsleri ve Hocabey formasyonları; Üst Miyosen yaşta Incesu- Derindere üyesi ayırtlanmıştır. Eosen-Oligosen yaşlı formasyonlar birbirleriyle geçişlidir. Alt-Orta Miyo sen Oligosen ilişki uyumsuzdur. Alt-Orta Miyosen yaş aralığında oluşmuş tüm formasyonlar birbirleriyle düşey geçişlidir. Üst Miyosen yaşta İncesu - Derin- dere üyesi, inceleme alamnda kendisinden yaşlı birimler üzerine açısal uyumsuzlukla gelir. Yukarıda açıklanan formasyonları oluşturan fasiyeslerin çökelme ortamlarını belirlemekte, çoğunlukla çökel kayaların litofasiyeleri, sedimanter yapıları, fosil içerikleri ve geometrileri; aynı zamanda bunların dikme kesitte yatay ve düşey ilişkileri gözlenmiş, çağdaş ortamlarla deniştirmeleri yapılarak, inceleme alanında yeralan formasyonların aşağıdaki ortamlarda çökeldikleri sap tanmıştır. Bozbel Formasyonu-Sahantepe üyesi sığ deniz, lagün; Küçüktuzhisar formasyonu lagün, kıyı sabka ve kıtaiçi sabka; Akören formasyonu menderesli akarsu, playa ve karasal alüvyon yelpazesi; Çallı formasyonu sığ deniz, lagün; Bozkayalar formasyonu menderesli akarsu; Yeniçubuk formasyonu playa göl; Tatlıcak formasyonu karasal alüvyon yelpazesi, menderesli akarsu, playa göl; Savcun formasyonu göl, menderesli akarsu; Sarıtepe jipsleri kıtaiçi Sabka; Ho cabey formasyonu playa göl, menderesli akarsu, Karasal alüvyon yelpazesi; Incesu-Derindere üyesi menderesli akarsu ortamlarında çökelmişlerdir. Çalışma alanında Eosen sonuna kadar denizel rejim etkin olmuştur. Eo sen sonunda denizel rejim gerilemiş, buna koşut olarak Oligosen'de karasal rejim etkin olmuş ve yaygın olarak kırıntılı arakatkılı evaporitler çökelmiştir. Alt-Orta Miyosen başında, tekrar kısa bir dönem denizel rejimin etkinliğine gi ren inceleme (bölge) alam; Alt-Orta Miyosen 'in ortalarına doğru tekrar karasalrejimin etkinliğine girmiştir. Bu etkinlik Üst Miyosen 'de de devam etmiştir. Bu karasal rejimin etkin olduğu dönem boyunca karasal yelpaze, akarsu, göl çökelleri çökelmiştir. Ayrıca Alt-Orta Miyosen'de karasal kırıntılılarla arakatkılı olarak çok kalın evaporitler (jips-anhidrit) çökelmişlerdir. Çalışma alanında yeralan çökel kayalar içinde, KD-GB ve KB-GD gidişli irili, ufaklı doğrultu atımlı faylar ile bindirme fayları gelişmiştir. Aynı çökel ka yalarda bir çok senklinal ve antiklinallerde gözlenmiştir. Sivas havzası, bu kap samda inceleme alanında kıta-kıta çarpışmasını izleyen evrenin doğrultu atımlı sistemlerin kontrolünde şekillenerek günümüzdeki yapısını kazandığı düşünülmüştür. Çalışma alanındaki formasyonlar; Eosen ve Oligosen'de metamorfik ve bazik kayaçlardan; Alt-Orta Miyosen'de ağırlıklı olarak kuzeydeki ofiyolit ve batıdaki Akdağ metamorfiklerden; Üst Miyosen'de kuzeydeki ofiyolitlerden ve kuzeybatıdaki Akdağ metamorfiklerden beslenmişlerdir. Sonuç olarak derlenen veriler ve değerlendirmeler gözden geçirildiğinde, Sivas havzasının çarpışma sonrası bir kıtaiçi havza özelliğinde olduğu saptanmıştır.