Sideritis trojana (tüylü çay, sarıkız çayı, adaçayı, dağ çayı) bitkisinin kimyasal analizi ve bileşenlerinin yapılarının aydınlatılması

Abstract

oz Sideritis trojana ( Tüylü çay, Sarıkız çayı, Adaçayı, Dağ çayı ) bitkisi Çanakkale ilinin Kazdağ mevkiinde yetişen endemik bir bitkidir. Halk arasında uyarıcı, gaz söktürücü, iştah açıcı ve soğuk algınlığına karşı kullanılmaktadır. Yapılan kaynak araştırmaları sonucunda, Sideritis trojana bitkisinin kimyasal bileşenlerinin belirlenmesine yönelik sadece diterpenler üzerine bir doktora tezine ve yayına rastlanmıştır. Bu çalışmada, Kazdağı yöresinden toplanan Sideritis trojana bitkisi, gölgede kurutulup öğütülerek hazırlanan droglardan nitel ve nicel analizi yapılmış, sırasıyla petrol eteri, aseton ve metanol ile Soxhlet düzeneğinde hazırlanan özütlerden aseton ve metanol özütleri ( ekstreler ) birleştirilerek yapılan ayırma ve saflaştırma işlemleri ( KK, PİTK ) sonunda saflaştırılan iki flavonoid glikozit türü bileşiğin yapıları spektroskopik ( UV, 'H - NMR ve l3C - NMR, MS ) yöntemlerle aydınlatılmıştır. Yapıları aydınlatılan bileşikler, apigenin -7-0-(4`-0-p- kumaroil ) - ? - D - glukopiranozit ( 1 ) ve viteksin -6`-0-(3-D- glukopiranozit ( = apigenin - 6` - O - p - D - glukozil - 8 - C - glukozit ) ( 2 ) tir. Ayrıca, elde edilen özütler ve saf bileşenlerin biyolojik etkinliklerinin belirlenmesi çalışmaları devam etmektedir. Anahtar Sözcükler: Labiatae ( Lamiaceae ), Sideritis trojana, Kimyasal analiz, Flavonoid glikozit, Yapı analizi.

ABSTRACT Sideritis trojana is an endemic medicinal plant growing around Kazdagi, Çanakkale and widely used as folk medicine ( stimulant, appetizing and agaist gripal infections). There is only one Ph. D. thesis and one paper about diterpenoids of Sideritis trojana reported in the literature. In this study, aerial parts of Sideritis trojana collected from the growing fields around Kazdağı, Çanakkale; after drying under shadow, grinding and preparing drogs, qualitative and quantitative chemical analysis were run. Sequential extraction with Soxhlet apparatus using petroleum ether ( 40 - 60 ), acetone and methanol followed by combining acetone and methanol extracts and then chromatographic separation and purification gave two flavonoid glycosides, their structures were elucidated based on UV, *H - NMR, I3C - NMR and mass spectroscopic analysis. The identified compounds were apigenin -7-0-(4` -O-p- coumaroyl ) - P- D - glucopyranoside ( 1 ) and vitexin - 6` - O - P - D - glucopyranoside ( = Apigenin - 6`- O - p - D - glucosyl - 8 - C - glucoside ) ( 2 ). Biological activities of the extracts and isolated compounds are under investigation. Key Words: Labiatae (Lamiaceae), Sideritis trojana, Chemical analysis, Flavonoid glycosides, Structural analysis II