Örten çift yıldızlarda üçüncü cisim sorunu ve dinamiği

Abstract

oz Bu tezde ilk olarak çift yıldızlar ve özellikleri ile ilgili bilgiler verildi ve çift yıldızlarda dönem değişimlerini doğuran fiziksel mekanizmalar tartışıldı. Daha sonra bize yakın çift yıldızların evrimi ve dinamiği ile bilgi veren Roche Modeli genel formülleriyle ele alındı ve Roche Modelinde yaklaşım formüllerinin çıkartılışı üzerinde duruldu. Örten çift yıldızların ışık-zaman etkisi nedeniyle dönemindeki görünür değişim ele alındı ve ilgili formüller verildi. O-C eğrilerinde görülen ışık-zaman etkisinin Hipparcos Orta Düzey Astrometrik Verisiyle birleştirilmesi ve böylece örten çift yıldız sisteminin üçüncü bir cisimle oluşturduğu üçlü sistemin mutlak yörünge parametrelerinin elde edilişi ele alındı. Bu çalışmanın uygulaması olarak seçilen altı örten çift yıldızdan XX Cep, EW Lyr, Y Leo yıldızları için O-C eğrilerinden ışık-zaman etkisi analizi yapıldı, R CMa, XY Leo ve XY UMa yıldızları için O-C verisi Hipparcos astrometrik verisi ile birlikte analiz edildi. Tezin ekler kısmında ise literatürde bugüne kadar O-C analizinden tespit edilen en az üçüncü bir bileşen içeren örten çift yıldızlar katalogu verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Örten çift yıldızlar, örten çift yıldızlarda yörünge dönemi analizi, Roche Modeli, üçüncü cisim problemi, Hipparcos astrometrik veri analizi.

ABSTRACT In this thesis, first of all, some information about binary stars and their properties are given and physical mechanisms, which cause period changes in eclipsing binaries, are discussed. After that, the Roche Model, which gives us information about dynamics and evolution of close binary systems, is considered with related general formulas and deriving approximation formulas in Roche Model is given. Visible change in light time effected period in eclipsing binaries is undertaken and related formulas are given. Combining light time effect in O-C diagrams with Hipparcos Intermediate Astrometric Data and so that deriving absolute orbital parameters of the triple system that eclipsing binary forms with a third body is investigated. From six eclipsing binary stars chosen as application for this study, XX Cep, EW Lyr and Y Leo is analyzed by light time effect and R CMa, XY Leo and XY UMa are analyzed with O-C data and Hipparcos astrometric data together. In appendix section, a catalogue of eclipsing binary stars with at least one component detected from O-C analysis is given. Key Words: Eclipsing binary star, Orbital period analysis of eclipsing binary stars, Roche Model, Third body problem, Hipparcos astrometric data analysis.