Kentsel hava kirliliğinin karbonat yapıtaşlı tarihi yapılar üzerindeki etkilerinin incelenmesi

Abstract

IV ÖZET Yüksek Lisans Tezi KENTSEL HAVA KİRLİLİ?İNİN KARBONAT YAPIT ASLI TARİHİ YAPILAR ÜZERİNDEKİ ETKİSELİRİNİN İNCELENMESİ Lokman TECER Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Mühendisliği Anabilimdalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Orhan CERİT Bu çalışmada Sivas kentindeki hava kirliliğinin, kentin tarihi yapılan üzerine etkileri araştırılmıştır Bu kapsamda kentin çeşitli yerlerindeki tarihi yapılardan 15 kayaç örneği ve yine kentin 8 ayrı noktasından 1994-1995 kış döneminde 6 ay süreyle yağış suyu örnekleri alınarak incelenmiştir. Ayrıca aynı dönem için kentin hava kirliliği ve meteorolojik koşullar ile ilişkileri de incelenmiştir. Kentin yağış sulan, kış döneminde asidik özellik kazanmakta olup Aralık 1994-Ocak 1995 aylannda pH değerleri 3.78-4.53 arasında değişmektedir. Kayaç örneklerinde asidik çözeltiler etkisiyle madde kayıpları ve yüzey korozyonu etkileri incelenmiş olup, örneklerde, 4.5 pH değerinde asidik çözelti etkisinde laboratuvar koşullarında 24 saatlik etkileşim sonucunda %l-%4 arasında madde kaybı ve %2-%194 arasında yüzey korrozyonu gelişmiştir. Ayrıca SO2 kirliliğinin kayaçlarda jips oluşumuna neden olduğu belirlenmiştir. Kayaçlarda asidik yağışların neden olduğu söz konusu kimyasal bozunum, korozyon ve jips oluşumu, yapı malzemesinin (kireçtaşı, traverten) mekanik dayanımını etkilediği kadar genel estetik görünümünü de etkilemektedir. Anahtar Kelimeler: Şehirsel hava kirliliğinin etkileri, Bina taşlarının bozunumu, madde kaybı, yüzey korrozyonu, Asit yağmuru, Yağış karakteristikleri.

SUMMARY MsC Thesis INVESTIGATION OF THE EFFECTS OF URBAN AIR POLLUTION ON THE CONSTRUCTED BY CARBONATE RICH BULDING STONE HISTORICAL BUILDING Lokman TECER Cumhuriyet University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Environmental Engineering Supervisor: Yrd.Doç.Dr. Orhan CERİT In this study the effects of air pollution on historical monuments in Sivas have been searched. In this context, 15 stone samples from various historical buildings and precepitation samples in 1994-1995 winter season for six monts from 8 different stations had been taken and examined. Besides, for the cited period, the relations with air pollution and meteorological conditions in the city have been studied. The rain water of the city gained acidy characteristics and its pH value varied between 3,78-4,53 in December 1994- January 1995. Loss of weight and surface corrosion have been examined in stone samples; under acidy solution of pH 4,5, in laboratory conditions, a loss of weigth of 1-4% and surface corrosion of 2-194% have developed after an exposure of 24 hours. In addition, it has been determined that SO2 pollution causes gyps formation in stones. Chemical deterioration, corrosion and gyps formation caused by acid rain explained above affect both mechanical durability of construction materials (limestone, traverten) and general physical appearence. Keywords: Effects of urban air pollution, Deterioration of building stone, loss weight, surface corrosion, Acid rain, Precepitation characteristics