Yozgat batoliti Yozgat güneyi kesiminin petrolojisi

Abstract

Yozgat batoliri, Orta Anadolu' da, Yozgat ilinin güneyinde, D-Bdoğrultusunda yaklaşık 2000 km2'lik bir alan kaplamakradır. Yozgat batolitinin,Yozgat ili hemen güneyindeki kesiminde yürütülen bu çalışmada, yaşlıdan gencedoğru, Sanhacılı lökograniti, Lökköy K-feldispat megakristalli monzograniti,Büyüklök monzograniti ve Başnayayla diyorit / gabrosu gibi haritalanabiliribirimler tanımlanmıştır. Bu birimlerin tamanu Alt-Orta Eosen yaşlı vevolkanosedimanter karakterli Topçu formasyonu tarafından uyumsuzluklaörtülmektedir. Sarıhacılı lökograniti başlıca iki mikalı granitlerden; Lökköy Kfeldispatmegakristalli monzograniti ise kuvars, ortoklaz ve plajiyoklaz türü felsİkbileşenlerin yanısıra homblend + biyotit ± klinopiroksen'den oluşan mafikmineraller içeren monzogranitlerden oluşmaktadır. Başnayayla diyorit / gabrosuise genellikle Plajiyoklaz (Anortit < 50) + homblend ± klinopiroksen mineraltopluluğundan oluşan diyorit1erden meydana gelmekle birlikte yer yer dePlajiyoklaz (Anortit > 50) + klinopiroksen + tremolit / aktinolit minerallerindenoluşan ve hatta uralit gabro olarak isimlendirilebilecek gabro türü kayaçlaniçermektedir.Sarıhacılı lökograniti ana ve eser element jeokimyası verilerine görealümino (ALUM), nomıatif korund içeren, S-tipi ve çarpışmayla eşzamanlı (Syn-IVCOLG) karakterli iki mikalı granitlerden oluşmaktadır. Lökköy K-feldispatmegakristalli monzograniti ile Büyüklök monzograniti ise kafemik (CAFEM),normatif diyopsit içeren, 1- tipi ve çarpışma sonrası (post-COLG)-kalkalkalin(CALK) karakterli kayaçlardan oluşmaktadır. Başnayayla diyorit / gabrosu yinekafemik, düşük K'lu toleyitik (THOL) ve M-tipi kayaçlardan oluşmaktadır.Lökköy ve Büyüklök birimlerinde mafik ve felsik magmaların heterojen kanşımı(magma mingling) sonucu mafik magmatik enklavlar (MME) meydana gelmiştir.Heterojen kanşım (mingling) şeklinde gözlenen bu magma kanşması olayının, aynızamanda, mikroskop ik bazı özel dokulann varlığı (süngerimsi hücreli plajiyoklazoluşumu, plajiyoklazlardaki çivi başlanna benzer yamalar, iri plajiyoklaziçerisinde lata biçimli küçük plajiyoklazlarui bulunması, antirapakivi dokusu,plajiyoklazlardaki erime-çözüııme yapısı) ve eser element jeokimyası verileriylehomojen kanşım (magma mixing) şeklinde de geliştiği gözlenmiştir. Başnayayladiyorit / gabrosu ise kıtasal kabuk malzemesiyle kirlenmeye uğramıştır. Yozgat ilihemen güney kesiminde elde edilen bu veriler Yozgat batolitinde S-tipi ve synCOLG,I-tipi ve post-CO LG kalkalkalin ve aynca M-tipi, post-COLG toleyitikmafik magma kaynaklannın birlikteliğini sunmaktadır. Bu birlikteliğin oluşumuiçin şöyle bir evrim modeli ileri sürülebilmektedir. Neo-Tetisin kuzey kolu, ÜstKretase'de Pontidlerin altına ve kuzeye doğru dalarak yok olmuştur. Anatolidler,bu daIma-batına sisteniinin pasif kenannı oluşturmaktadır. Bu daIma-batına zonuboyunca Ankara-Erzincan kenet kuşağı olarak tammlanan çarpışma zonu meydanagelmiştir. Bu çarpışma zonunda, çarpışmayla eş zamanlı olarak Anatolidlerin tabankesimindeki kısmi ergimeyle üst kabuktan itibaren Sanhacılı lökograniti türemiştir.Çarpışmanın İleri evreleriııdeki kabuk kalınlaşması nedeniyle alt-orta kabuktanitibaren Lökköy K -feldispat megakristalli monzograniti ve Büyüklök monzogranitimagması oluşmuştur. Kabuk kalınlaşmasından sonra gelişen gerilme rejimi altındayükselen üst manto diliminin adiyabatik dekonıpresyon sonucu kısmi erimeyeuğramasıyla da Başnayayla diyorit /gabrosunu oluşturan magrna kaynağımeydana gelmiştir.ANAIITAR KELİMELER: Yozgat batoliti; Magma Tipleri; S- ,1- ,M-tipiGranitoyidler; Çarpışmayla ilgili Granitoyidler, Petrojenetik-Jeodinamik Evrim.

Yozgat batholith covers an area of approximately 2.000 km2 withan E-W direction in the Central Anatolia. Some mapable lithodem units ısuch as the Sanhacılı leucogranite, Lökköy K-feldspar megacrystallinemonzogranite, Büyüldök monzogranite and Başnayayla dioritelgabbro havebeen identified in this study carried out in the southem Yozgat town of theYozgat batholith. All these units are unconformably overlain by the LowerMiddleEocene Topçu formatİon. Sanhacılı leucogranite consİsts of twomicagranites. Lökköy K-feldspar megacrystalline monzogranite andBüyüklök monzogranite are composed of monzogranites who se majorcomponents comprise quartz, orthoclase, plagioclase as felsic minerals, andhomblendt:*biotite:tclinopyroxene as mafic minerals. Başnayayladioritelgabbro is mainly comprised of dioritic rocks with a mineralassemblage of plagioclase (An>50 %) + homblende ± clinopyrôxene,however, it loca1ly consists of some gabbroic rocks which may also be VIcalled uralitic gabbro because of having a mineralogical composition ofplagioclase (An > % 50) + clinopyroxene + tremolite/actinolite.Sanhacılı leucogranite represents an aluminous (ALUM), normativecorundum, S-type and syn-collisional (syn-COLG) character on the basis ofmineralogical, major and trace element geochemical compositions. Lökköyand Büyüklök units show the cafemic (CAFEM), normative diopside, 1-type and post-collisional (post-COLG) - calcalkaline (CALK) features.Başnayayla diorite/gabbro possesses the characters of cafemic, low-Ktholeiitic (THOL) and M-type chemistry. There are some microgranularma:fic magmatic enclaves (MME) indicating the mechanical interactionbetween coeval felsic and mafic magmas called magma mingling. Such amechanical interaction between these magmas have alsa occurred as thechemical interaction, called magma mixing, which is evidenced by someparticular microscopic textures and trace element variograms. Thesemicroscopical textures are of spongy cellular plagioclase, spike zones inplagioCıase, small lath-shaped plagioclase within large plagioclase,antirapakivi texture, dissolution-melting textures in plagioclase. Başnayayladioritelgabbro alsa shows a crustal contarnination. These data reveal thatithere are the co-existency of the S-type and syn-COLG, I-type and postCOLG,M-type and post-COLG granitoids in the southem Yozgat town ofYozgat bathoıith. This assocİation is suggested to be derived from such ageodynarnic model: The northem branch of the Neo-Tethys has beenconsumed with a nortward dipping subduction zone along which theoceanic crust subducted beneath the Pontides. The Anatolides constitutesthe passiye margin of this convergence system. After the consumption ofthe oceanic crust, the Ankara-Erzincan suture zone has been fonned as aresu1t of the juxtaposition of Anatolides and Pontides. Sanhacılıleucogranite has fonned from the syn-coIlisional magmatic stage in thiscollision zone. Towards the mature stage of the crustal thickening, theLökköy and Büyüldök units were derived from the partial melting of the VIImiddle and lower parts of crust. Başnayayla diorite/gabbro has beensolidified from a mafic magma source. This mafic magma is thought to bederived from the partial melting of upwelled mantle under the adiabaticdecompression conditions due to tensional regime after the crustalthickening.KEYWORDS: Yozgat Batholith; Magma Types; S-, 1-, and M-typegranitoids; Collisional Granitoids; Petrogenetic-Geodynamic Evolution.