Etkinleşen çift yıldızlarda dönem analizi

Abstract

ÖZET Etkileşen çift yıldızların dönem değişimlerinin teorik yapılan incelenmiş, kütle kaybı ve bileşenler arası kütle aktarımı mekanizmaları üzerinde durulmuştur. Bu mekanizmalar açısal momentum kaybına bağlıdırlar. Örten çift yıldızların açısal momentum kayıplarını veren denklemler elde edilip yorumlanmıştır. Etkileşen çiftlerin yörünge dönemlerinde değişime sebep olan diğer mekanizmalar da özetlenmiştir. Bunlar, üçüncü cisim etkisi, eksen dönmesi ve Applegate mekanizmasıdır. Özellikle üçüncü cisim etkisi ele alınmış ve ilgili denklemler verilmiştir. Bu çalışma için uygulama olarak seçilen dört sistem AH Vir, UX Eri, BO Vul ve SW Cyg dir. Bunlardan AH Vir ve UX Eri W UMa türü, BO Vul ve SW Cyg ise Algol türü örten çiftlerdir. Tüm sistemlerin O-C diyagramları analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucu AH Vir, UX Eri ve SW Cyg sistemlerinin tamamının da kütle aktarımı ve üçüncü cismin etkisi altında olduğu fakat BO Vul sisteminin bileşenler arası kütle aktarımı, sistemden kütle kaybı ve üçüncü cisim etkisi altında olduğu bulunmuştur. Ayrıca üçüncü cisimlerin kütle fonksiyonları ve olası kütleleriyle çift sistemden olan uzaklıkları verilmiştir. 46

SUMMARY Theoritical aspects of period changes of interacting binaries have been discussed. The mass loss and mass transfer effect have been investigeted. These depend on angular momentum loss. The equations of angular momentum loss in the eclipsing binaries has been derived and discussed. The other physical mechanisms which cause the orbital period changes of interacting binaries were also summarized. These are the third body effect, the apsidal motion and the Applegate mechanism. Particullarly, the third body effect has been taken up and its equations have been presented in detail. Four systems which their names are AH Vir, UX Eri, BO Vul and SW Cyg have been chosen as applications for this study. AH Vir and UX Eri are W UMa type eclipsing binaries and BO Vul and SW Cyg are Algol type eclipsing binaries. O-C diagrams of all the systems have been produced and analized. Thus we show that AH Vir, UX Eri, SW Cyg have a third body and mass transfer between the components but BO Vul has mass transfer between the components, mass loss from the system and it has a third body. Also the mass functions, the possible masses and distances of the third bodies have been presented. 47