Doğu Anadolu bölgesinin Curie noktası derinliği ve jeotermal gradyanının jeofizik yöntemlerle araştırılması

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi DOĞU ANADOLU BÖLGESÎ'NİN CURIE NOKTASI DERİNLİĞİ VE JEOTERMAL GRADYANININ JEOFİZİK YÖNTEMLERLE ARAŞTIRILMASI Özcan BEKTAŞ Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeofizik Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Aydın BÜYÜKSARAÇ Doğu Anadolu Bölgesi 2 km'lik yüksek bir platodan oluşmuş yüksek topoğrafyalı bir bölgedir. Havadan manyetik ve gravite verileri Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nce (MTA) 1978 - 1989 yılları arasında yapılan çalışmalar çerçevesinde ölçülmüştür. Elde edilen veriler yeraltı yapılarının karmaşıklığını yansıtmaktadır. Çalışma alanına ait toplam alan rezidüel (artık) havadan manyetik anomali haritası, MTA tarafından ölçülmüş Türkiye'nin rejyonal (bölgesel) havadan manyetik anomali haritasından elde edilmiştir. Rezidüel (artık) havadan manyetik veriye alçak geçişli süzgeç uygulanmış ve süzgeçlenmiş bu verilerden Curic Noktası derinlikleri hesaplanmıştır. Manyetik anomalilerin üst ve orta derinlikleri, bütün alan için Güç Spektrumu yöntemiyle hesaplanmıştır. Daha sonra proje alanının tamamında Curie noktası derinlik haritası hazırlanmıştır. Doğu Anadolu bölgesindeki Curie noktası derinliği 12.9-28.3 km arasında değişmektedir. En sığ Curie noktası derinliği Doğu Anadolu Bölgesi'nin Kuzey ve Güney kısımlarında gözlenmektedir. Böyle değerlendirmeler kabuktaki sıcaklıkların göstericisi olabilir. Çünkü manyetik mineraller, kayaçlar içerisindeki hakim manyetik mineralleri doğal mıknatıslanmalarını Curie sıcaklığında kaybederler. Bu noktaya Curie Noktası Derinliği (CND) adı verilir. Manyetik verilerden elde edilen Curie Noktası Derinliğinin hesaplaması önemlidir. Doğu Anadolu gibi yoğun ve genç tektonik etkinliğin gözlendiği genç bölgelerdeki ısı akısı gözlemleri, yüksek sıcaklıkların genç volkanik birimlerle uyumlu olduğunu yansıtır. Ancak bu durum tektonik sentezlerde kabuksal ya da mantosal ısı akısının göstergesi değildir. Doğu Anadolu'da görülen geniş yayılımlı ısıl etkinlik, yüksek çözünürlüklü jeofizik yöntemlerle incelenmelidir. Anahtar Kelimeler: Havadan manyetik Anomaliler, Gravite verisi, Güç spektrumu, Curie noktası derinliği, Doğu Anadolu, Üst kabuk yapısı

SUMMARY MsC Thesis INVESTIGATION OF CURIE POINT DEPTH AND GEOTHERMAL GRADIENT OF EASTERN ANATOLIA WITH GEOPHYSICAL METHODS Özcan BEKTAŞ Cumhuriyet University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geophysical Engineering Supervisor: Asist. Prof. Dr. Aydın BÜYÜK.SARAÇ East Anatolia is a region of high topography constituting a 2 km high plateau. The aeromagnetic and gravity data was surveyed by the Mineral Research Exploration (MTA) between 1978 and 1989. The obtained data reflect complexities of the underground structures. Map of the total field residual aeromagnetic anomaly belongs to the study area were obtained from the regional aeromagnetic anomalies surveyed by the MTA of Turkey. The residual aeromagnetic data was low-pass filtered and analyzed to produce Curie point depth (CPD) estimates. The depth to the tops and centroid of the magnetic anomalies were calculated by azimuthally averaged power spectrum method for the whole area. After that the Curie point depth map covering whole Project area has been prepared. The Curie point depths over the region of Eastern Anatolia vary from 12.9 to 28.3 km. The shallowest Curie point depths were observed around the northern and southern parts of East Anatolia Region. Such estimates can be indicative of temperatures in the crust. Magnetic minerals lose their spontaneous magnetization at the Curie temperature of the dominant magnetic minerals in the rocks. This point is called Curie point depth (CPD). The CPD estimates derived from magnetic data are valuable. In tectonically, intensive and young regions such as Eastern Anatolia heat flow observations reflect high temperatures connected with young volcanic units. However, this situation is not indicative of crustal or mantle heat flow for tectonic syntheses. The widespread thermal activity seen in East Anatolia must be investigated by means of high resolution geophysical methods. Key words: Aeromagnetic anomalies, Gravity data, Power spectrum, Curie point depth, East Anatolia, Upper crustal structure.