Tecer dağları (Sivas havzası) güneyindeki bölgede sayısal jeolojik harita alımı ve bölgenin aster uydu görüntüleri yardımıyla jeolojik incelemesi

Abstract

Bu yüksek lisans tez çalışmasında, Sivas Tersiyer Havzası güney kenarında yer alan J 38 a2 ve J 38 a3 paftalarının güney ve kuzey yarılarını kapsayan bölgenin stratigrafi ve tektoniğinin ortaya çıkarılması ve bu bölgeye ait ASTER uydu görüntüleri yardımıyla jeolojik incelenmesi birincil olarak amaç edinilmiştir. Çalışmanın ikinci amacını ise, inceleme alanının sayısal jeolojik harita alımı oluşturmaktadır.İnceleme alanı jeolojik açıdan bir hayli ilginç olup batısında yaklaşık DKD-BKB doğrultusunda devam eden ve bir bindirme fayı olarak nitelenen Deliler Bindirme Kuşağı (Sağıroğlu, 2004) ve kuzeydeki Tecer Fay Zonları'nın (Gökten, 1993) kesişiminde yer almaktadır. Kırşehir Masifi ile Menderes-Toros bloğunun sınırında olduğu belirtilen İç Torid Okyanus (Şengör ve Yılmaz, 1981) kalıntılarının da temsil edildiği ofiyolitik karışığa ait kayaçlar bölgede geniş yüzlekler vermektedir. Bölgede temeli Toros kuşağına ait Üst Jura-Alt Kretase yaşlı kireçtaşları ve üzerine tektonik olarak yerleşmiş Üst Kretase yaşlı ofiyolitli karışık oluşturmaktadır. Bu temel üzerinde, birbirinden Deliler Bindirme Kuşağı ile ayrılan iki ayrı istif yer alır. Deliler Fay Kuşağının güneyinde Oligosen-Alt Miyosen yaşlı kalın bir karasal çökel istifi gözlenirken kuzeyinde Üst Kretase-Paleosen yaşlı resifal kireçtaşları, Alt-Orta Eosen yaşlı denizel bir istif ve Oligosen-Alt Miyosen yaşlı jips içeren karasal-sığ denizel çökel topluluğu yer almaktadır. Geç Miyosen karasal çökelleri Deliler Bindirme Kuşağı boyunca kıvrımlanırken, Üst Miyosen yaşlı akarsu çökelleri yatay konumlarını korumaktadırlar.Bu tez kapsamında inceleme alanına ait ASTER görüntülerine uygulanan ve arazide gerçekleştirilen haritalama çalışmalarını destekleyip kontrol etme olanağı sağlayan görüntü işleme yöntemleri uygulanmıştır. Genel olarak spektral zenginleştirme yöntemleri Er Mapper 7.01 programı yardımıyla gerçekleştirilmiş ve NETCAD GIS 5.0 programıyla araziye ait 3 boyutlu görünümler üretilmiştir. Spektral zenginleştirme yöntemleri olarak bant oranlama, temel bileşen analizi, dekorelasyon gerilmesi ve sınıflandırma yöntemleri uygulanmıştır. Bu işlemler sonucunda, bölgede yüzeyleyen kaya türleri hem arazide haritalanmış hem de görüntüler üzerinde kontrol edilerek ayrımlanması sağlanmıştır.Sayısal jeolojik harita alımı uygulamalarında ise, HP Pavilion tx2550 Tablet PC ile birlikte ArcPad 7.1, Mobile Mapper 6.0 GPS ve MakroPad-Map yazılımları kullanılmıştır. Bu donanım ve yazılımlar yardımıyla bölgede yüzeyleyen kaya türleri ve jeolojik yapılar sayısal olarak kaydedilmiş olup kullanılan her iki donanım ve yazılımda da oluşturulan jeolojik harita üzerindeki çizim unsurları (kapalı alan, çizgi, nokta vb) hakkında sorgulamalar (formasyon adı, yaşı, yayılımı, litolojisi vb) yapılabilmiştir. Böylece, bu çalışmada inceleme alanına ait sayısal jeolojik harita oluşturulmuştur.Sonuç olarak, jeolojik uygulamalarda önemli bir alan olarak son yıllarda yaygınlaşan uzaktan algılama çalışmaları ve gelişmekte olan sayısal jeolojik harita alımının jeolojik arazi çalışmalarıyla birlikte yürütülmesini amaçlayan bir yüksek lisans tezi ortaya çıkarılmıştır.

In this master thesis, two main objectives were aimed. One of them was to delineate stratigraphic and tectonic features of the region in J 38 a2 and J 38 a3 topographic maps and geologic analysis utilizing ASTER images of the region. The latter is also to obtain digital geologic map of the region.The study area is to located between Deliler thrust zone in ENE-WNW trending (Sağıroğlu, 2004) and Tecer fault zone (Gökten, 1993). Ophiolitic mélange which was represented as oceanic remnant of Inner Tauride Ocean located between Kırşehir Massif and Menderes-Tauride block was outcropped in wide regions (Şengör ve Yılmaz, 1981). The base of the region are formed Upper Triassic-Lower Cretaceous limestones and Upper Cretaceous ophiolitic mélange rocks. On this basement, two different sequences were located separating with Deliler thrust zone. Oligocene-Lower Miocene continental sedimentary sequence was observed southern part of this zone. On the other hand, Upper Cretaceous-Paleocene reefal limestones, Lower-Middle Eocene marine sediments and continental Oligocene-Lower Miocene evaporitic rocks was located northern part of the zone. Late Miocene continental deposits were folded along Deliler fault zone and Upper Miocene fluvial deposits were to be seen horizontally.Additionaly, a number of digital image processing methods were realized supporting geological field studies in this thesis. Generally, spectral enhancement methods were realized Er Mapper 7.0 software and 3 dimensional visualization was produced with the aid of NETCAD GIS 5.0. Band ratioing, principal component analysis, decorrelation stretching and unsupervised classification. Consequently, rock units which were cropped out in the region were mapped and also separated lithologically checking with ASTER images.In digital geologic mapping efforts, HP Pavillion tx 2550 Tablet pc was used with ArcPad 7.1, Mobile Mapper 6.0 GPS and MakroPad-MakroMap softwares.These hardwares and softwares have provided differentiation between geologic units of the region. Geologic structures were recorded and some queries (formation, name, age, lithology etc.) digitally using polygon, line and points as geographic information system elements. Thus, a geologic map of the region was produced digitally.In conclusion, a master thesis was formed remote sensing studies integrated with digital geologic mapping efforts which were aimed supporting geologic field studies.