Sivas ve yakın yöresi arazi kullanımı ve çevre yönetimi planlaması

Abstract

Bu çalışmada, Uzaktan Algılama (UA) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknikleri kullanılarak Sivas il merkezi ve yakın çevresinin arazi kullanımı ve çevre yönetimi planlamasının oluşturulması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda; farklı zamanlara ait hava fotoğrafları ve uydu görüntüleri kullanılarak arazi kullanımı/örtüsü değişiminin ve yerleşim alanlarının gelişiminin izlenmesi; yerleşim, tarım, orman, çayır-mera alanlarının belirlenmesi ile amaç dışı ve yanlış arazi kullanımlarının önlenmesi, geleceğe yönelik arazi kullanım şekillerinin ortaya konulması öngörülmüştür.Bu kapsamda öncelikli olarak; Sivas kenti ve yakın çevresini içerisine alan çalışma alanına ait farklı yıllardaki hava fotoğrafları ve uydu görüntüleri kullanılarak belirli zaman aralığında arazi kullanımındaki değişimler belirlenmiş, yerleşim alanlarının gelişimleri izlenmiştir. Daha sonra çalışma alanını da içerisine alan imar planı haritaları sayısallaştırılarak bu harita üzerinden arazi kullanımı türleri belirlenmiştir. Çalışma alanının mevcut çevresel özellikleri (topoğrafya, jeoloji, toprak, iklim ve hidroloji) ortaya konulmuş, amaca yönelik olarak her bir arazi kullanımı için elde edilen veriler ışığında en uygun arazi kullanım şekilleri (yerleşim, tarım, orman ve çayır-mera) belirlenmiştir. Son olarak; arazi kullanımı değişimleri, uygun arazi kullanım şekilleri ve imar planı birlikte değerlendirilmiş, Sivas kenti ve yakın çevresi için gelecekte kullanılabilir arazi kullanımı sınıfları elde edilmeye çalışılmıştır.UA ve CBS tekniklerinin kullanılmasıyla elde edilen arazi kullanımı değişimleri incelendiğinde; kentin daha çok kuzeydoğu, güney ve güneybatı yönlerinde gelişim gösterdiği belirlenmiştir. Yerleşim alanlarının Kızılırmak nehrine doğru geliştiği göz önüne alındığında, bu durumun Kızılırmak nehri için bir tehdit unsuru olabileceği sonucuna varılmıştır. İmar planı haritalarından elde edilen arazi kullanımı türleri incelendiğinde; kent merkezi içerisinde ve Kızılırmak nehrine yakın olarak planlanan sanayi alanlarının, yerleşim alanları ve su kaynakları için sakıncalı olabileceği belirlenmiştir.Çalışma alanındaki farklı yıllara ait arazi kullanımı değişimleri, imar planı haritalarından elde edilen arazi kullanım türleri ve çalışma alanında olması gereken en uygun arazi kullanım şekilleri birlikte değerlendirildiğinde; yeni yerleşim alanlarının tarımsal açıdan en uygun alanlar üzerine kurulmuş olduğu ve Organize Sanayi Bölgesi (OSB)'nin de işgal ettiği alanların tarım sektörüne en uygun alanlar olduğu belirlenmiştir. Arazi kullanımı değişimlerinden belirlenen yeni yerleşim alanları ve tarım alanlarının, imar planına uygun bir şekilde gelişim gösterdiği sonucuna varılmıştır. Sivas kent merkezi ve yakın çevresinin jeolojik açıdan uygun olmayan zeminler (alüvyon ve jips) üzerinde yer aldığı görülmektedir. Zamana bağlı olarak arazi kullanımı değişimleri, iklim verileri (sıcaklık ve yağış) ve nüfus verileri birlikte değerlendirildiğinde; tarım alanlarındaki azalmaya dikkat çekilerek, kentleşme ve sanayileşmeyle beraber nüfus artışının, tarım alanlarındaki azalmayı beraberinde getirdiği sonucuna varılmıştır.Sonuç olarak, nüfus artışıyla birlikte yerleşim alanlarının gelişim yönü, yeni yerleşim alanlarının doğal kaynaklar üzerindeki baskıları ve yerleşim alanları için doğal afetler açısından risk taşıyan alanlar belirlenmiştir. Çalışma alanında yanlış ve uygun olmayan arazi kullanım alanları ortaya konularak Sivas kenti ve yakın çevresi için uygun arazi kullanımı sınıfları ve çevre yönetimine ilişkin önerilerde bulunulmuştur.

This study aims at preperation of the land utilization and environmental management plan of the Sivas city centre and its vicinity by means of Remote Sensing (RS) and Geographic Information System (GIS). In order to achieve the aims it was planned; to identify the changes in land utilization cover; settlement, agriculture, forest, pasture areas to prevent misutilization of land, and to determine alternative future land utilization types.Within the scope of the study, using air photos and remote sensing data for different periods, the changes in land utilization, and the development of the settlement area were determined in the first stage of the study, later construction plan maps of the city were digitized and land utilization types were identified. Present environmental features (topopraphy, geology, soil type, climate and hydrology) of the study area were identified, and appropriate land utilization types (settlement, agriculture, forest, pasture) were proposed. At the last stage of the study after an integrated evaluation of the land utilization changes, appropriate land usage types and construction plan of the city, the land utilization classification for the Sivas city centre and its vicinity was obtained.Examing land utilization changes obtained using RS and GIS techniques, it was determined that the city has developed in northeast, south and southwest directions. Taking into consideration the development of the settlement area towards Kızılırmak river, it may be said that this situation may threaten the river.The land utilization types obtained from construction plan maps reveals that industrial areas in the city and close to Kızılırmak river may be unsuitable from the point of the settlement areas and water resources. Land utilization changes in different years, land usage types obtained from construction maps, and most appropriate land usage were evaluated together and it was concluded that new settlement areas we situated in agriculturally suitable areas, and Organized Industrial District (OID) occupies an area most suitable for agriculture, new settlement areas and agricultural areas show development in accordance with construction plan of the city. Sivas city and its vicinity is located on the geologically inappropriate ground (alluvium and gypsum). Taking into account land utilization changes, climatic data (temperature and precipitation) and population data, city development, industrialization and population increase have caused decrease in the agricultural areas.As a conclusion of this study the direction of the development of the settlement areas parallel to the population increase, the stress created by the new settlement areas on the natural resources and natural disaster risks for the new settlement areas were determined. Misutilization and inappropiate land usage were determined and proposals were stated for land utilization classification and environmental management for Sivas city centre and its vicinity.