Hemşirelerin tükenmişlik (burnout) düzeyleri ve tükenmişliği etkileyen bazı faktörlerin incelenmesi

Abstract

67 IX. ÖZET Araştırma, Van il merkezinde yataklı tedavi kurumlarında çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri ve tükenmişliği etkileyen bazı faktörleri saptamak amacı ile tanımlayıcı ve kesitsel olarak yapılmıştır. Araştırma, Van ili T.C. Sağlık Bakanlığı Devlet Hastanesi, Sosyal Sigortalar Kurumu Hastanesi ve Doğumevi Hastanesinde görev yapan hemşirelerden, doğrudan yatak- başı hasta bakımı verilen bölümlerde çalışan 131 hemşire üzerinde yapılmıştır. Araştırmada, veriler araştırıcı tararından geliştirilen bir soru kağıdı ve Dr.Canan Ergin tarafından geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmış olan `Maslach Burnout Inventory` aracılığı ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesinde; yüzdelik, varyans analizi, Kruskall Wallis varyans analizi ve T-testi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlar şu şekilde sıralanabilir. Emosyonel tükenme hemşirelerin yaşlarından etkilenmezken, duyarsızlaşma genç yaş grubunda, kişisel basan, ileri yaş grubunda yüksek bulunmuştur. Evli ve çocuğu olanlar daha fazla tükenirken, 14 yıl ve daha fazla çalışanlar daha az tükenmiştir. Doğumevi hastanesinde çalışanlarda tükenme oranının düşük olduğu bulunmuştur. Servis sorumlu hemşirelerinin duyarsızlaşma oram yüksek bulunurken, tükenmenin çalışılan klinikten etkilenmediği saptanmıştır. Haftada 71 saat ve daha fazla çalışanlarda kişisel basan duygusu düşük bulunmuştur. Bu çalışmada; hemşirelerin tükenmişlik düzeylerinin, çalışma şekli ile gündüz ve gece bakım verilen hasta sayısından etkilenmediği belirlenirken, yalnızca gece 3 1 ve daha fazla sayıda hastaya bakım verenlerin daha fazla duyarsızlaştıkları saptanmıştır. Mesleği isteyerek seçen hemşireler, daha az emosyonel tükenme yaşarken, duyarsızlaşma ve kişisel başarı boyutlan mesleği seçme şeklinden etkilenmemiştir. Mesleği sevdiği için yapanlarla, meslekten az yakınan hemşirelerin daha az tükendikleri saptanmıştır. Hemşirelerin, mesleğin kişisel gelişimlerine katkısı ve68 mesleki gelecekle ilgili düşünceleri olumlu olunca daha az tükenme yaşadıkları görülmüştür. Yönetici desteği, hastadan alınan geribildirim ve meslekdaş desteği olumlu olduğunda, emosyonel tükenme ve duyarsızlaşma azalırken, kişisel basan duygusunun etkilenmediği belirlenmiştir. Hemşirelerin, çalıştıkları ortamdaki araç-gereç durumunun, hemşire sayısının, hasta-hemşire ilişkilerinin, doktor-hemşire ve hemşire-hemşire ilişkilerinin yetersiz (olumsuz) olması tükenmişlik düzeyini artırmıştır. Bu sonuçlara göre, hemşirelerin meslekte daha uzun ve daha verimli çalışmalarını sağlamak için eğitimden başlayarak çalışma ortamına kadar, çeşitli konulara ilişkin düzenleme ve iyileştirmelerin yapılması önerilmiştir.

69 SUMMARY AN INVESTIGATION ON NURSES' BURNOUT LEVELS AND SOME FACTORS AFFECTING THESE LEVELS This research work has been undertaken to determine the burnout levels of nurses and some factors affecting these levels in a descriptive and cross-sectional manner. The investigation was carried out in Sosyal Sigortalar Hospital, Maternal Hospital and Numune Hospital in Van. A sample of nurses (n=131) was obtained from the three hospitals located in Van.^ The nurses responded to a self-administered Inguiry and the Maslach Burnout Inventory. The Maslach Burnout Inventory had been tested by Dr. Canan Ergin, so it was used for this sample. The data obtained at the end of this work were evaluated using percentage, student's `t` test, Kruskall Wallis test and analysis of variance. The results of this investigation may be stated as follows: While the nurses' emotional exhaustion levels were not found to be related with their ages, depersonalization in the younger group and personal accomplishment in the advanced age group were found to be higher.The burnout levels of married nurses with ör without children were higher while those of nurses vvorking for 14 years ör more were found to be lower. The burnout ratio was observed to be low in nurses vvorking at the Maternal Hospital. While the ratio of depersonalization of nurses responsible for services was noted to be high, the burnout level did not result from the clinics where the nurses worked. The sense of personal accomplishment in those vvorking 71 hours a week ör more was found to be high. While it was determined in this work that the burnout levels were not affected by the type of work and night and day patient çare, it was established that70 nurses giving night çare to 31 patients ör more suffered from a higher degree of depersonalization. The nurses who chose the profession of their own consent experienced less emotional exhaustion levels and their depersonalization and personal accomplishment dimensions were not affected by selection of profession. it has been established that nurses devoted to their work and with little complaints suffered less burnout levels. Nurses who had positive outlooks on nursing profession and appreciated it's contribution to their personal development also experienced less burnout levels. in cases with administrative support, positive response from the patients and support of colleague, emational exhaustion levels and depersonalization decreased and the sense of personal accomplishment was not affected. Lack of facihities and equipments, insufficient number of nurses, patient- nurse relations, doctor-nurse relations and nurse-nurse relations led to an increase in the burnout levels. Based on the results obtained, improvements in the organization and applications in vanous fıelds from education to vvork media and atmosphere have been recommended with a vievv to securing a longer and more productive service in the nursing profession.