Perakende alışveriş mekanlarında doğal aydınlatmanın; iş görmeye bağlı kullanıcı memnuniyeti üzerindeki etkileri; Tesco Kipa örneği

Abstract

Perakende alışveriş mekanlarında; günışığından daha çok faydalanabilecek tasarımlarla, yapıların doğal aydınlatma performansları arttırılabilmekte, kullanıcıların görsel konfor koşullarını sağlayan, sağlıklı ve rahatlatıcı mekanlar oluşturulabilmektedir. Bu çalışmada; perakende alışveriş mekanlarında doğal aydınlatma uygulamasının; kullanıcının iş görmeye bağlı görsel memnuniyeti üzerindeki etkilerinin belirlenmesi ve çatı ışıklığı uygulaması bulunan Tesco Kipa Çerkezköy Hipermarketi'nde yapılan saha çalışmasıyla bu etkilerin irdelenmesi amaçlanmıştır.Çalışma; perakende alışveriş mekanı kavramı, perakende alışveriş mekanlarında doğal aydınlatma elemanları ve doğal aydınlatma parametreleri hakkında literatür taraması ile başlamaktadır. Doğal aydınlatmanın iş görmeye bağlı kullanıcı memnuniyeti üzerindeki etkileri literatüre girmiş araştırmalardan yararlanarak tartışılmaktadır. Araştırmada; aydınlatma-kullanıcı ilişkisi öncelikli olarak iş görme için gerekli aydınlık düzeylerinin yeterliliği üzerinden incelenmektedir. Perakende alışveriş mekanlarında farklı işlev alanlarında iş görme için gerekli olan aydınlık düzeyleri, IESNA standartları temel alınarak tespit edilmiştir. Aydınlatma koşulları ve aydınlık düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek için; alanın aydınlatma simülasyon modeli oluşturulmuş ve doğal ve yapay aydınlatma kombinasyonlarından oluşan farklı aydınlatma koşulları altında, ekinoks tarihleri olan 21 Mart, 21 Haziran, 23 Eylül ve 21 Aralık tarihlerinde 2'şer saat aralıklarla aydınlık seviyeleri ve parıltı değerleri ölçülmüştür. Elde edilen veriler örnek alanda yapılan aydınlık seviyesi ölçümleri ile desteklenmiştir. Görsel konfor bağlamında doğal aydınlatmanın tespit edilmesi için ise farklı aydınlatma koşulları altında kullanıcılara; aydınlatma seviyesi, kamaşma, yansıma gibi faktörler ile ilgili sorular içeren anket çalışması uygulanmış, simülasyon modelinden elde edilen aydınlık düzeyi ve parıltı verileri ile karşılaştırılarak, doğal aydınlatmanın kullanıcının görsel memnuniyeti üzerindeki etkileri tartışılmıştır. Buna göre; doğal aydınlatma 21 Haziran tarihinde tek başına uluslararası standartlarda belirtilen aydınlatma seviyelerini sağlarken; 21 Mart, 23 Eylül tarihlerinde yüzde 50 yapay aydınlatma , 21 Aralık tarihinde ise daha fazla yapay aydınlatma ile desteklenmelidir. Anket ve parıltı verileri incelendiğinde ise doğal aydınlatma ile yapay aydınlatmanın entegre çalıştığı bir uygulamanın kamaşma, yansıma gibi faktörlere bağlı görsel konforsuzluk oluşturmadığı ve kullanıcı memnuniyeti sağladığı gözlenmiştir. Ayrıca Tesco Kipa'dan edinilen verilere göre çatı ışıklığı uygulaması sonrasında yapay aydınlatma kullanımı büyük ölçüde azalmış, yapay aydınlatma kaynaklı enerji kullanımında yüzde40'a varan tasarruf sağlanmıştır. Bu çalışma göstermiştir ki çatı ışıklıkları kullanılan bir doğal aydınlatma uygulaması perakende alışveriş ve benzeri mekanlar için; kullanıcıda görsel memnuniyetsizlik yaratmadan uluslararası standartlara göre iş görmeyi sağlayan, özellikle yaz aylarında yapay aydınlatma gereksinimini tamamen ortadan kaldıran, kış aylarında ise yapay aydınlatma ile desteklendiği takdirde optimum aydınlatma sunan bir aydınlatma çözümü olabilmektedir. Optimum bir doğal aydınlatma uygulaması için; doğal aydınlatmanın yapay aydınlatma ile entegrasyonunun sağlanması önerilmektedir. Böylelikle kullanıcı memnuniyetini sağlarken, enerji tasarrufu ile çevreye ve tükenmekte olan enerji kaynaklarına karşı daha duyarlı olunabilmektedir. Anahtar Kelimeler: Perakende Alışveriş Mekanları, Doğal Aydınlatma, Çatı Işıklıkları, İş Görme, Görsel Memnuniyet

In retail shopping areas; designs that can benefit more from daylight, can increase the natural lighting performance, while creating healty and relaxing spaces and providing customer's visual satisfaction. In this study it is aimed to investigate the effects of daylighting applications on consumer's visual satisfaction related to task ability and to determine these issues, by the field study held in Tesco Kipa Cerkezkoy Hypermarket which has a skylight application.The first part of the study contains literature review about the concept of retail shopping areas, daylighting tools in retails and parameters of daylighting design. In the rest of the study; the effects of daylighting on consumer's satisfaction in regarding task ability is discussed.In this study; user's visual satisfaction is primarily associated with task ability. Lighting levels necessary for different tasks in retail spaces are determined based on IESNA (Illuminating Engineering Society of North America) standards. In order to analyze the relationship between lighting conditions and lighting levels; a lighting simulation model is created. Under different lighting conditions of natural and artificial lighting, illuminance and luminance outputs are taken with 2 hours intervals on equinox dates March 21, June 21, September 23, December 21. The results are also supported by lighting level field measurements. Additionally; a survey including questions about lighting levels, glare and reflection is implemented to customers under different lighting conditions, and effects of different lighting conditions on customer's visual satisfaction are compared. According to measurements; daylighting can provide the required lighting levels on June 21, however should be supported by 50 percent artificial lighting on March 21 and September 23, and more on December 21. Analysis on survey and luminance values show that integrated daylight and artificial lighting; do not cause visual discomfort such as glare and reflection rather provides user satisfaction. In addition, data from Tesco Kipa; shows that after daylighting application, the artificial lighting expenses have greatly reduced and up to 40 percent of energy saving from lighting has been achieved.This study shows that, a daylighting integration to an existing space with skylights can be a good lighting solution for retail areas; as it provides sufficient lighting for task ability and user satisfaction while reducing the need of artificial lighting completely on summer and highly on winter. For an optimum daylighting application; integration of natural and artificial lighting should be supplied. Thus; while providing user satisfaction, by saving energy one can be more sensitive to environment and endangered energy sources.Keywords: Retail Shopping Areas, Daylighting, Skylights, Task Ability, Visual Comfort