Sağlık ocaklarında çalışan sağlık personelinin çalışma ortamında karşılaştıkları risk faktörlerinin belirlenmesi

Abstract

ÖZETSAĞLIK OCAKLARINDA ÇALIŞAN SAĞLIK PERSONELİNİN ÇALIŞMA ORTAMINDA KARŞILAŞTIKLARI RİSK FAKTÖRLERİNİN BELİRLENMESİFirdevis KUZUYüksek Lisans Tezi, Toplum Sağlığı Hemşireliği Anabilim DalıDanışman: Yrd. Doç. Dr. Nuran GÜLER2009, 97 sayfaAraştırma, Sivas ili belediye sınırları içinde bulunan sağlık ocaklarında çalışan sağlık personelinin çalışma ortamında karşılaştıkları risk faktörlerinin belirlenmesi amacıyla kesitsel tipte yapılmıştır.Araştırmanın evrenini, birinci basamakta hizmet veren hekim, hemşire, ebe vb. olmak üzere toplam 303 sağlık personeli oluşturmaktadır. Araştırmada 248 sağlık personeline (% 81.85) ulaşılmıştır. Araştırmanın verileri, araştırmacı tarafından konuya ilişkin literatürden yararlanılarak oluşturulan iki form aracılığı ile toplanmıştır. Form I (Kişisel Bilgi Formu) : Çalışanların sosyo-demografik ve çalışma ortamı özelliklerini içeren sorulardan oluşmaktadır. Form II : Çalışanların çalışma ortamında karşılaştıkları risk faktörlerine yönelik biyolojik, fiziksel, psikososyal ve kimyasal riskleri içeren soru formundan oluşmaktadır. Soru formları araştırmacı tarafından her çalışan ile ayrı bir yerde yüz yüze doldurulmuştur. Veriler tablolarda aritmetik ortalama + standart sapma şeklinde belirtilip, yanılma düzeyi 0,05 olarak alınmıştır ve bağımsız gruplarda iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi, varyans analizi, tukey testi, kruskal wallis varyans analizi, mann whitney u testi uygulanmıştır. Risk faktörleri soru formunun güvenirlik katsayısı (?) = 0.92 olarak bulunmuştur.Araştırma kapsamına alınan sağlık ocağı çalışanlarının % 40,7'sinin sigara kullandığı, % 12.9'unun kronik bir hastalığa sahip olduğu saptanmıştır. Araştırmada sağlık çalışanlarının çalışma ortamında karşılaştıkları risk faktörlerinden soru başına düşen ortalama puan risk sıralamasında ilk sırada biyolojik risk faktörleri (2.31) yer alırken, kimyasal risk faktörleri (1.28) son sırada yer almaktadır. Çalışanların risk faktörü olarak ifade ettikleri biyolojik risk faktörlerinde en yüksek puan ortalaması (2,73 + 1,14) ?solunum yoluyla bulaşan hastalığa sahip hastaların bakım ve tedavisini yapma (Tbc, Grip,?)? yer almaktadır. Çalışanların risk faktörü olarak ifade edilen fiziksel risk faktörlerinde en yüksek puan ortalaması 2,89 + 1,56 ile ?çalışılan ortamda bilgisayarlarda ekran koruyucusunun olmaması? yer alırken, en düşük puan ortalaması 0,56 + 1,00 ile ?çalışma sırasında radyasyona maruz kalma? yer almıştır. Çalışanların risk faktörü olarak ifade ettikleri kimyasal risk faktörlerinde en yüksek puan ortalaması 2,43 + 1,22 olarak ?lateks eldiven kullanma? yer alırken, en düşük puan ortalaması 0,63 + 0,99 olarak ?kimyasal atıklara el ile temas edilmesi? yer almıştır. Çalışanların risk faktörü olarak ifade ettikleri psikososyal risk faktörlerinde en yüksek puan ortalaması 2,91 + 1,31 ile ?maddi geliri yeterli bulmama? olurken, en düşük puan ortalaması ise 0,29 + 0,86 ile ?yönetici tarafından yapılan fiziksel saldırı/tehdit/şiddet ile karşılaşma? oluşturmaktadır. Çalışanların mesleklerine göre ifade ettikleri psikososyal, fiziksel ve biyolojik risk faktörleri arasında anlamlı ilişki bulunurken (p<0,05), ifade ettikleri kimyasal risk faktörleri arasında ilişki bulunmamıştır (p>0,05). Öğrenim durumuna göre çalışanların fiziksel risk faktörleri puan ortalamaları karşılaştırıldığında ise aradaki fark istatistiksel yönden önemli bulunmuştur (p<0,05). Öğrenim durumu ön lisans olan çalışanlar fiziksel risk faktörlerini diğer öğrenim durumu olan çalışanlardan daha fazla (38,39 + 11,81) ifade etmişlerdir. Öğrenim durumuna göre çalışanların psikososyal risk faktörleri puan ortalamaları karşılaştırıldığında aradaki fark istatistiksel yönden önemli bulunmuştur (p<0,05). Sağlık meslek lisesi ile ön lisans arasındaki fark önemli bulunurken (p<0,05), diğer öğrenim durumları arasındaki fark önemsiz (p>0,05) bulunmuştur. Kimyasal risk faktörleri puan ortalaması yönünden karşılaştırıldığında ise aradaki fark istatistiksel yönden önemsiz (p>0,05) bulunmuştur.Bu araştırmadan elde edilen verilerin değerlendirilmesi sonucunda; çalışanların sağlıkları üzerinde olumsuz etki yapabilecek çalışma ortamı koşullarınındüzeltilmesi, sağlık ocaklarında risk faktörlerini belirlemeye yönelik gözleme dayalı araştırmaların yapılması yönünde öneriler geliştirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Çalışma Ortamı, Risk Faktörleri, Sağlık Çalışanı

ABSTRACTDeterminatıon Of Rısk Factors Met In The Workıng Envıronments Of Health Workers In Health CentersFirdevis KUZUMaster of Science Thesis, Department of Public Health NursingSupervisor: Assist. Prof. Dr. Nuran GÜLER2009, 97 pagesThis work was carried out with the aim of detemining the risk factors faced by health workers in their working environments in health centres within Sivas province borders.The universal sample group consisted of doctors, nurses, midwives etc., a total of 303 health workers. In this study, 248 health workers (81.85 %) were reached. The data of this study were collected using two forms created by the researcher using topic related literature. Form I ( Personal Information Form) : This consisted of questions related to socio-demographic and working environment characteristics. Form II : This questionnaire consisted of questions related to risk factors faced by the workers in their working environment in terms of biological, physical, psycho-social and chemical risks. The questionnaires were completed with every worker in seperate face-to-face interviews by the researcher. In the tables, the arithmetic averages of the data was determined as + standard deviation and the Standard Deviation level was taken as 0,05. Also in the independant groups, the test of significance between the differences of two averages, variance analysis, Tukey test, Kruskal Wallis variance analysis and the Mann Whitney U tests were applied. The reliability of the risk factor questionnaire co-efficience was found to be (?) = 0.92.It was determined that of the health centre workers 40,7% smoked and 12.9% had a chronic illness. In this work, when the average points of the questions of risk factors faced by health workers in their working environment were ranked, biological risk factors (2.31) came first and chemical risk factors (1.28) came last. In biological risks, the highest point average (2,73 + 1,14) determined from the statements of the workers relating to their risk factors was ? giving care and treatment to patients who have diseases spread by breathing (Tbc, flu, ?)? The highest point average for physical risk factors expressed by the workers was ? lack of screen filter on computers in the working environment? with 2,89 + 1,56 and the lowest was ?exposure to radiation while working? with 0,56 + 1,00. The highest point average for chemical risk factors expressed by the workers was ? using latex gloves? with 2,43 + 1,22 and the lowest was ?hand contact with chemical waste? with 0,63 + 0,99. In terms of psycho-social risk factors expressed by the workers, the highest point average with 2,91 + 1,31 was ?lack of sufficient pay? and the lowest with 0,29 + 0,86 was ?meeting physical attacks/ threat/ force from managers?. While a significant relationship (p<0,05) was found between the psycho-social, physical and biological risk factors according to profession, a significant relationship for chemical risk factors was not found (p>0,05). On the comparison of the point averages of the physical risk factors according to the workers education level, the difference was found to be important at a statistically significant level (p<0,05). It was determined that workers who had attended a two year university health programme had greater physical risk factors (38,39 + 11,81) than those of other educational levels. On comparison of psycho-social risk factors, the difference was found to be statistically significant (p<0,05). While the difference between health vocational high schools and workers who had attended a two year university health programme was significant (p<0,05), the difference between other educational levels was found to be insignificant (p>0,05). On looking at the point averages of chemical risk factors the differences were found to be insignificant (p>0,05).As a result of the evaluation of the data obtained in this research, it is recommended that working environment conditions which can have a negative impact on workers health should be corrected and more research based on observation should be carried out to determine the risk factors in health centres.Key words: Work Environment, Risk Factors, Health Workers