1990 sonrası Türkiye`nin ihracatı ve ihracatta karşılaşılan problemler ile bunların çözümü için öneriler

Abstract

ÖZET ihracat gelişmekte olan bir ülke için sadece döviz kazandırıcı bir unsur değildir, ihracat, öncelikle bir etkinlik ve rekabet gücü sorunudur. Yerli üretimin maliyet yapısı, ihracat potansiyelini belirleyen en önemli etkendir. Yıllardır bazı geçici refahlamalar dışında sürekli dış ödeme güçlükleri içerisinde bulunan ve iç dengesinde de bunun olumsuz etkilerini yoğun bir biçimde hisseden ülkemizde de ihracat konusu önemini korumaktadır. Cumhuriyetin ilanından itibaren izlenen dış ticaret politikalarının ele alındığı bu çalışmada, ihracatta karşılaşılan sorunlara da değinilmiştir. 1980'den önce ithal ikamesine dayalı ve korumacı bir dış ticaret politikası izleyen Türkiye, 24 Ocak Kararlarından sonra ihracat dönük sanayileşmeyi hedef almış ve bunun etkisi tarım ürünleri ihracattaki payının sanayi ürünlerine doğru kaymaya başlaması şeklinde hissedilmiştir. Çalışmamızda 1990 sonrası Türkiye ihracatının sektörel yapısı ve ülkelere göre dağılımı ayrıntılı olarak incelenmiştir. Özellikle AB ülkeleri ile diğer OECD ülkeleri Türkiye'nin ihracatında en fazla paya sahip ülke grupları olmuştur. Sektörel olarak ise özellikle sanayi ürünlerinin payında büyük bir artış gözlenmiş ve bunlar içerisinde de tekstil, hazır-giyim, deri, demir-çelik, elektrikli makine ve teçhizatları ilk sıralarda yer almıştır. 1996 yılında AB ile yapılan GB antlaşması ile bu ülkelerle yapılan sanayi malları ticaretinde tüm korumalar kaldırılmıştır. GB'den sonra ihracatımız artış gösterse de, özellikle tüketim malları ithalatındaki artışın fazlalığı, buna karşın yatırım malları ithalatının azalması, Türkiye'nin giderek üreten bir toplum olmaktan çıkarak, tüketen bir toplum durumuna gelmesine neden olmuştur. 1998 yılı da dış ticaretimiz açısından önemli bir yıl olmuş, Rusya'da yaşanan ekonomik kriz ihracatımızı olumsuz yönde etkilemiş ve 1999 yılında ihracatımız son on yılda ilk defa gerilemiştir. Geçmişteki ihracat verileri baz alınarak bazı modeller oluşturulmuş ve yapılan bu ekonometrik analizler ile Türkiye ihracatının geleceği tahmin edilmeye çalışılmıştır.

ABSTRACT The export is not just only a foreign exchange earning, first of all it is the matter of the power of activity and competition. The cost structure of domestic production is the most important active that specifies the potential of export. Except some temporary spaciousness, we have had prolonged foreign payment difficulties so far and felt also its negative affects in our domestic balance, so export keeps its importance in our country, too. The export policies that have been carried out since the foundation of Turkish Republic and also the export problems have been faced to face are investigated in our study. In our study, the disturbance of sectors and countries of Turkey's export after 1990 is mentioned. Especially European Union and Other OECD Countries have the most share of export. In sector base, the export of industrial products have been increased especially textile, leather, ready to wear, iron-steel, electrical machinaries and equipmentse have been the largest amount in industrial sector. All defences in industrial product tradement with European Countries are removed by the Custom Union Pact that have been done with these countries in 1996. Although our export has showed an increase after Custom Union, as a result of especially surplus in increase of import of consumer products and decrease in import of investment products, Turkey became a consumer country not a productive one. 1998 have been an important year as a foreign trade point of view for Turkey and economic crisis in Russia affected us negatively and our export has decreased first time in last decade. Some models are found by taking export values of Turkey in the past and with these econometric analysis Turkey's export values in the future are tried to be estimated.