Eski Uygur Türkçesi metinlerinde geniş zaman ekinin kullanımı

Abstract

ÖZETBu çalışmada Eski Uygur Türkçesi'ne ait Altun Yaruk, Maytrısimit,Kuanşi İm Pusar ve Kalyânamkara ve Pâpamkara adlı dört eserden yolaçıkılarak, -r, -Ar, -Ir, -Ur, -yUr, -mAz biçimli geniş zaman ekleri incelenmiştir.Buna göre Eski Uygur Türkçesinde sözü geçen eklerin, iki temelkullanımı vardır. Bu kullanımların birincisi, fiilin zamanını göstermek için,ikincisi ise zaman gösteren isim ve sıfatların oluşturulması içindir.Geniş zaman eklerinin, şimdiki zamanı göstermek için kullanılması, EskiUygur Türkçesine ait taradığımız eserlerin en belirgin özelliklerinden biridir. Bueserlerde, geniş zaman ekleri, gelecek ve geçmiş zaman görünüşlerinde dekullanılmıştır.Eski Uygur Türkçesindeki geniş zaman eklerinin fiillere bitişme usulleri,çalışmamızda, ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Buna göre geniş zaman ekleri, fiilinson hecesinin ünlü veya ünsüzle bitişine ve fiilin basit veya türemiş oluşuna göreseçilmektedir.

ABSTRACTSimple present tense suffixes such as ?-r, -Ar, -Ir, Ur, -yUr, -mAz? arestudied in this work by exercising four works named as Altun Yaruk,Maytrısimit, Kuanşi İm Pusar and Kalyânamkara and Pâpamkara whichbelong to Old Uighur Turkish.In respect of that, there are two main uses in Old Uighur Turkish foraforementioned suffixes. First of them is to show the time of verb and the secondone is to form names and adjectives which show time.To use simple present tense suffixes for showing the time of presentcontinuous tense is a prominent characteristic of works that we seek in Old UighurTurkish. Simple present tense suffixes are also used as future and past tense formsin these works.Juncture methods of simple present tense suffixes in Old Uighur Turkish arediscussed particularly in our work. Considering to this, simple present tensesuffixes are chosen as to the ending of verb with a vowel or consonant and to thebeing simple or derivated verb.