Düzenli olarak spor yapan ortaöğretim düzeyindeki ergenlerde, sporun mental iyi oluş ve pozitiflik düzeyine etkisi

Abstract

Spor, evrensel kültürün bir unsuru olup dünyada lisanı, ırkı, dini aynı olmayan bireyleri bir araya getiren mühim araçtır. Spor, bedensel yararlarıyla birlikte kişilerin psikolojik sağlığına da pozitif olarak etki etmek, toplumsal ve moral olarak faydalar ortaya çıkarmak ile yapılan davranışların geneli olarak ifade edilmektedir. Mental iyi oluş, bireyin kendi yeteneklerinin farkında olması, yaşamında oluşan stresin üstesinden gelebilmesi, iş yaşamında üretken ve faydalı olabilmesi ve yetenekleri doğrultusunda toplumuna katkı yapması olarak tanımlamıştır (WHO, 2004). Pozitiflik ise öznel iyi oluşun temel belirleyicisi olarak tanımlamaktadır ve zaten iyi olan yaşamın tüm yönlerini değerlendirmeye yönelik bir eğilim olarak ifade edilmektedir. Buradan hareketle araştırmada, mental iyi oluş ve pozitiflik kavramları üzerinde sporun etkili olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. Araştırmada ön-test, son-test, kontrol gruplu deneysel desen uygulanmıştır ve veri toplama araçları olarak; Tennant ve arkadaşları (2007) tarafından geliştirilen ve orijinal adı `Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale` (WEMWBS) olan ve Keldal (2015) tarafından Türkçeye uyarlanmış `Mental İyi Oluş` Ölçeği ve Caprara ve diğerleri (2012) tarafından geliştirilen ve orijinal adı `The Positivity Scale` olan ve Çıkrıkçı, Çiftçi ve Gençdoğan (2015) tarafından Türkçeye uyarlanan `Pozitiflik` ölçeği kullanılmıştır. Mental iyi oluş ölçeğinin orijinal formu ile ölçeğin Türkiye örneklemlerine uyarlanmasıyla karşılaştırıldığında güvenirlik cronbach alfa iç tutarlılık (α) kaysayısı .92 olarak bulunurken, Pozitiflik Ölçeğinin iç tutarlık katsayısı .75, ölçeğin test tekrar test güvenirliği korelasyon katsayısı .91 olarak bulunmuştur. Araştırmada, parametrik varsayımlar yerine getirildiğinden; Varyans Analizi, Tukey Testi, Eşler Arasındaki Farkın Önemlilik Testi ve sayımla elde edilmiş verilerin değerlendirilmesinde Khi Kare testi kullanılmış ve yanılma düzeyi 0.05 olarak alınmıştır. Araştırma, bazı değişkenlere göre (yaş, cinsiyet, spor özgeçmişi vb. gibi) denklikleri sağlanmış 10. sınıf öğrencilerinden 20 şer kişiden oluşan 3 grup oluşturularak yapılmıştır. Gruplar; sportif etkinlik grubu, sosyal etkinlik grubu ve kontrol grubu olarak isimlendirilmiştir. 1. gruba düzenli aralıklarla ve belli bir program dâhilinde antrenman ve müsabakaların da yer aldığı spor etkinlikleri, 2. gruba yine düzenli aralıklarla sosyal etkinlikler yaptırılmış, kontrol grubu olan 3. grup ise normal hayatlarına devam etmişlerdir. 10 haftalık süreç sonunda ilk uygulanan testler öğrencilere tekrar uygulanmış ve her üç grupta yer alan öğrencilerin test puanları karşılaştırılmıştır. Araştırma bulgularına göre; Her üç gruptaki bireylerin ön test ve son test pozitiflik puanları karşılaştırıldığında gruplar arası farklılık önemsiz bulunmuş (p>0.05), son test mental iyi oluş puanları karşılaştırıldığında ise gruplar arası fark önemli bulunmuştur (p<0.05). Bu farkın spor yapan grup ile kontrol grubu puanlarından kaynaklandığı görülmüştür. Pozitiflik puanlarında ise spor yapan gruptaki ve sosyal etkinlik grubundaki bireylerin ön test ve son test puanları arasındaki fark önemsiz bulunmuştur (p>0.05). Kontrol grubu ön test ve son test pozitiflik puanlarında son test puanları yönünde düşüş olmuş ve fark önemli bulunmuştur (p<0.05). Mental iyi oluşta üç grubunda ön test ve son test puanları karşılaştırıldığında ölçümler arası farklılıklar önemli bulunmuştur (p<0.05). Araştırmada spor yapan grup ve sosyal aktivite yapan grupların mental iyi oluş puanlarında artış olurken kontrol grubunda ise azalma olduğu görülmüştür. Araştırmada cinsiyet'e göre ve akademik başarıya göre mental iyi oluş ve pozitiflik puanlarında farklılıklar anlamlı çıkmamıştır (p>0.05)

Being an element of universal culture, sports is the most important tool bringing close together individuals whose religion,race, language aren't same in the world. With its physical benefits,sports expressed as usual behaviours, made with effects positively to people's phsycological health, revealing benefits as social and moral. It is described that mental well being, individual's awaressness of his abilities, getting rid of stress in his life, being useful and productive in his business life, making contrubition to his society with his abilities. Postivity is described as determiner of being well individually and expressed as tendency to evaluating all aspects of life which is well. Thus, investigating of whether sports is effective on positivity concepts and mental well being or not in the study. In the study, pretest and last test control group experimental design are practised and postivitiy scale adapted to Turkish by Çıkrıkçı, Çiftçi and Gençdoğan, the originan name is Positivity Scale, Mental Well Being Scale adapted to Turkish by Keldal, original name Warwick Edinburgh mental well being Scale developed by Tennant and at al. are used as data collection tool.When the original form of mental well being scale and and Turkish adapted form of it are compared, reliability Croanch alpha coefficient (α) is found as .92, internal consistency coeficient is found as .74, test retest reliablity coefficient is found as .91. In the study because paramethric presuppositions are carried out variance analysis, Tukey Test Pairs Difference Importance Test, Khikare test at evaluating data obtained with counting are used and level of significancy is taken as 0.05. The study is done forming 3 groups with 20 people from 10th class students according to the some factories (age-gender-sports cv.). Groups are named sports activity group, social activity group and control group. Some spor activities containing race and antreman to the first group with a program and social activities are done to the second group and the third group, control group goes on their normal life. At the end of the 10 week, the first tests practised to students and grades of all students takes part in each 3 group are compared. According to the study findings, when the pretest and last test postivitiy grades of individuals at each 3 groups are compare, difference between group is unimportant (p>0.05) but when grades of last test mental well being are compared, difference is important (p<0.05). It is seen that this difference is originated from control group and sports group.At postivitiy test, grades of prestest and last tests of individuals at social activity group and sports group is unimportant (p>0.05). Grades of pretest and last test of control group are declined and difference is important (p<0.05). At mental well being third group when grades of pretest and last tests are compared difference is important (p<0.05). Grades of mental well being of sports group and social activity groups are inclined. Grades of control group declined. In the study according to the age and academic success difference of mental well being and postivitiy grades arent meaningful (p>0.05).Key words: Mental Well-Being, Positivity, Sports In Adolescents, Social Activity In Adolescents