Kent içi toplu taşımacılıkta yaşanan hukuksal sorunlar: Kocaeli Büyükşehir örneği

Abstract

Dünyada ve ülkemizde kentiçi taşımacılık hem kamu hem de özel sektör eliyle yapılmaktadır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, köylerden kentlere olan hızlı göç ve düzensiz kentleşme sonucu, idare eden yerel yöneticiler kamunun ihtiyacına cevap veremedikleri için de facto durumunda bazı şahıslar toplu taşımacılık işi yapmaktadırlar. Konu hakkında bir çok şahıs özel taşıtı ile kentiçi toplu taşımacılık yapması sonucu düzensizlikler meydana gelmektedir. Düzensizliklerin ortadan kaldırılabilmesi ve belirli planlar dahilinde toplu ulaşım sisteminin yapılabilmesi için şahıs işletmelerine ait taşıtlara toplu ulaşım hatları ve güzergahlarının tahsis edilmesi kamu adına gerekebilir. Bu durumda tahsis edilecek hat ve güzergâhlar ile birlikte mevcut işletmelerin daha düzenli ve planlı hale getirilebilmesi için dönüşümlere ihtiyaç bulunmaktadır. Bu işlemler yapılırken, yolculuk talebi, toplu ulaşım planlaması ve işletimi gibi konularda bilimsel çalışmaların ve özellikle verimlilik analizlerinin yapılması gerekmektedir. Ayrıca, kentiçi toplu taşımacılık yapan özel sektörde farklı formda bulunan birçok işletmeci ile idareler arasında birçok hukuki uyuşmazlıklar doğmaktadır. Hukuki uyuşmazlıkların başında, teknik verilerden yoksun hat ve güzergâh tahsisleri, kanuni yetki aşımı v.b. gibi konular gelmektedir. Tez kapsamında, örnek verimlilik analizleri, yolculuk talebi ve toplu taşım performans göstergelerinin neler olabileceği üzerine çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca, Büyüme sürecinde hizmet sağlayıcı yerel yönetimlerin yetersiz kaldığı durumlarda devreye giren özel sektör ile yetkileri elinde bulunduran yerel ve genel otorite arasında bir takım hukuksal problemlerde yaşanmaktadır. Hukuki uyuşmazlıkların başında, teknik verilerden yoksun hat ve güzergah tahsisleri, kanuni yetki aşımı vb. gibi konular gelmektedir. Bu çalışmanın genel amacı, toplu taşımacılık yapan özel sektör sahipleri ile idareler arasında doğan ve doğabilecek hukuki soranları ortaya konularak çözüm önerileri getirilmektir. Çalışmanın ikinci bölümünde konuyla ilgili literatür çalışması yapılmış, üçüncü bölümünde örnekler ile yaşanan hukuksal süreçler sınıflanmış ve özetlenmiştir. Dördüncü bölümde buluğular ortaya konmuş, beşinci bölümde tartışmalar yapılarak sonuçlar kısmı ile tez tamamlanmıştır. Çalışmanın sonucunda sektör ile çok sayıda kanunun ilişkilendirilmesi, yerel ve ulusal yönetim kademelerinin sektörde yetki sahibi olması, hizmet veren yapıların homojen bir işletme sistemine sahip olmaması, insan kaynağındaki yetersizlik, ulaşım hizmetlerine bakış açısının farklılığı gibi birçok nedenle hukuksal sorunları yaşandığı belirlenmiştir. Hukuksal sorunlar incelendiğinde toplu taşımacılığa yönelik alınan kararların teknik altyapılarının eksikliği temel problem olarak karşımıza çıkmıştır. Yaşanan hukuksal sorunların azaltılması ve ortadan kaldırılması için karar süreçlerini destekleyici teknik raporların gerekliliği ortaya çıkmıştır. Ayrıca, minibüslerin otobüslere dönüşüm sürecine yardımcı olabilmesi amacıyla örnek performans tabanlı ödeme modeli PETRİS çerçevesi önerilmiştir.Yaşanan hukuksal sorunlara güncel örnek olarak, ülkemizde 65 yaş üstü ve engellilere toplu taşımacılığın ücretsiz olması, özel sektör eliyle sunulan toplu taşımacılık hizmetinde türetilmiş talebin oluşması ve işletmelere gerekli mali desteğin sağlanmamış olması sonucu hukuksal sorunları beraberinde getireceği ortaya konulmuştur.

The urban transport is carried out both private and the public sectors in our country and the world, especially in developing countries. As a result of the rapid urbanization and irregular migration from villages to cities, local authorities fail to respond to the needs of public. Thus, some individual vehicle owners make the public transport in a city. Irregularities result from the special vehicles that used by many person for urban public transportation. Removed the irregularities and carried out to the public transport system within the certain plans, public transport links which belongs to the individual enterprises and routes may be required to allocate on behalf of the public. Current businesses are needed to transformations for order and plan with the allocated lines and routes. While these operations are performed, its necessary to making scientific studies such as the travel demand, public transport planning, operation and their efficiency. In addition, many legal disputes occur between administration and private sector. At the beginning of legal proceedings are the lack of technical data in line and route. Scope of the thesis, efficiency analysis, the travel demand and public transport performance indicators were carried out studies what could be. Also, some legal problems are experienced between private sector and local and global authorities. In the growth process, the private sector which is activated in the event that the service provider of local government is insufficient, with local authorities and public authority which holds a number of legal problems are experienced. The beginnings of the legal disputes are such as line and route assignments which are deprived of technical data and statutory power exceeding etc.The main aim of this work is therefore bringing solutions about legal problems which may arise or have already been arisen between the private sector and administrations. Literature review is made on the second part of the work and experienced legal processes are classified and summarized at the third part. Findings are laid down at the fourth part and the last part the thesis has been completed with the results by making discussions.As a result the study show that there are many reasons of legal problems such as local and national management positions have power in the sector, serving enterprise system does not have a homogenous structure, the lack of human resources, the different perspective to transportation services etc. When examining legal problems for public transport, lack of the technical infrastructure of the decision emerged as a main problem. Since reducing or eliminating experienced legal problems, necessities of technical reports which are supporting decision making processes has emerged.It has been revealed in this work that as the current examples of legal problems; public transport is free for people which over the age of 65 and disabled, public transportation services which is provided by the private sector formation of the generated demand and not provided the necessary financial support to businesses will bring legal problems.