Türkiye`de reel döviz kurunun eşbütünleşme analizi ile belirlenmesi

Abstract

Döviz kuru, ülke ekonomisini belirleyen makroekonomik değişkenlerden bir tanesidir ve teorik anlamda nominal ve reel döviz kuru olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Para politikasını uygulamakla yükümlü olan Merkez Bankası'nın izleyeceği kur politikasında belirleyici olan nominal değil reel döviz kuru olmakta ve uygulanan kur politikalarının ekonomik olarak değerlendirilmesi gerçekleşen reel döviz kuruna dayandırılmaktadır. Bunun yanında, ülke ekonomisinin dinamiklerinin hesaba katıldığı denge reel döviz kurunun hesaplanması ve gerçekleşen reel döviz kurunun denge değerinden ne kadar ve ne ölçüde sapma gösterdiğinin de yorumlanması gerekmektedir. Literatürde bu anlamda yapılmış çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de uzun dönem reel döviz kuru hareketlerini Engle ? Granger ve Johansen eşbütünleşme metodolojisi kullanarak belirlemektir. Bu çalışmanın hareket noktası, uzun dönem reel döviz kuru hareketlerinin, bir ekonomideki iç ve dış dengeyi etkileyen reel değişkenler tarafından açıklanabileceğidir. Bunun için önce reel döviz kurunun uzun dönem ilişki içerisinde bulunduğu makro ekonomik değişkenler tespit edilmiş, daha sonra bu değişkenlerin durağanlıkları incelenmiş ve son olarak değişkenler arasındaki eşbütünleşme ilişkisi ortaya çıkarılmıştır. Çalışmada, Türkiye için 1998:1 ve 2010:1 dönemini kapsayan üç aylık verilerle elde edilen eşbütünleşme ilişkisi, kamu harcamalarının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranının, ihracat ve ithalat toplamının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranının ve dış ticaret haddinin uzun dönem reel döviz kuru hareketlerinde açıklayıcı olduğunu göstermektedir. Son olarak, gerçekleşen döviz kuru ile analiz sonucu elde edilen döviz kuru arasında oluşan sapma verisi ile Türkiye' oluşan döviz kuru krizleri arasında herhangi bir ilişki olup olmadığı incelenmiştir.

Exchange rate is one of the macroeconomic variations which determines economy of a country and in theory it is seperated as nominal and real exchange rate. This study aims to investigate the long-run evolution of real Exchange rates in Turkey employing the Engle ? Granger and the Johansen cointegration procedure. There are many works which was made on this subject. The goal of this work to determine long term real rate of exchange in Turkey by using Engle-Gronger and Johansen cointegration methodology. The starting point in this study is that the real variables affecting the internal and the external balances of an economy are likely to be influential on the real exchange rate behaviour. To prove this idea,firstly it was determined real rate of exchange that has connection with macroeconomical variations in long term, then the stabilities of variations has been studied,finally cointegration connections among variations has been constituted. Accordingly, the results of this study based on Turkish quarterly data from 1998:1 to 2010:1 suggest that the fiscal balance as a ratio of gross domestic product, as a raito of sum of export and import and terms of trade have explanatory power in the long-run movements of the real exchange rates. As conclusion(finally) it has been studied whether there is a connection between rate of exchange crisis in Turkey and misalignment data between current rate of exchange and rate of exchange which was obtained after analysis.