Azîz Mahmûd Urmevî ve Tezkire-i Hazret-i Baba isimli eseri

Abstract

Aziz Mahmûd Urmevî 17. yüzyılın çeşitli yönlerden dikkat çekici simâlarından biridir. Urmiye'den Diyarbakır'a yerleşmiş ve burada Nakşbendiliğin Urmeviye kolunu tesis ederek bu çevrede büyük bir ün ve nüfûza sahip olmuştur. Hatta siyasi otoritenin dikkatini çeken kudret şeyhin Sultan IV. Murad Han tarafından idam edilmesi ile sonuçlanmıştır. Urmevî şeyh ve dervişlerin ortaklaşa bir ürünü olan `Tezkire-i Hazret-i Baba` adlı eser sekiz bin beyti aşan hacmi, mahallî dil hususiyetleri, dönemin ve coğrafyanın kültürel kodlarını taşıması açısından önemli bir metindir. Çalışmamızın `Giriş` bölümünde Aziz Mahmûd Urmevî ve Urmevîliğe dair özet bir bilgi sunduktan sonra Urmevîlik konusunda yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra eserin kimlere ait olduğu ve şeyhin hüviyeti üzerine eleştirel bir çalışmada bulunduk. Eser üzerinde umumî bir edebî inceleme yapılarak metnin çeviri yazısı verilmiştir. Sonuç ve teklifler kısmında ise çalışmamız neticesinde ileride yapılması gereken araştırmalara ve aydınlatılması gereken noktalara işaret edilmeye çalışılmıştır.

`Azîz Mahmûd Urmevî` is one of the sensational characters of the 17th century. He moved from `Urmiye` to `Diyarbakır` and here he established the `Urmeviyye` which is the branch of `Nakşbendiyye`. With this establishment he obtained significant fame and esteem. Moreover, this salient power ended up with execution of `IV. Murâd Hân`. The writing of `Tezkire-i Hazret-i Baba` which is a collective production of `Urmevî` sheiks and dervishes shows significancy with its over eight thousand couplet, characteristics of local language and with holding the cultural and geological details. After a summary about `Azîz Mahmûd Urmevî` and `Urmevîyye` in the introduction part of work will be presented, information of previous works about `Urmevîyye` will be given. After that a critical aproach about belongingness and the identity of sheik will be studied. Common literary study was performed and translation of the writing will be given in this aproach. In the conclusion and suggestion part the necessary future work and the subjects that needs to be clarify in upcoming studies will be pointed out.