Roma-Bizans Dönemi`nde Ankara (Siyasi, fiziki, idari,sosyo-ekonomik ve dini yapı)

Abstract

Ankara çevresinde tarih öncesi dönemlerden itibaren yerleşim gören bazı yerler bulunmakla birlikte Ankara şehrindeki ilk yerleşimin, mevcut tarihî ve arkeolojik çalışmalar ışığında Frigler döneminde başladığı görülmektedir. Frigler döneminde Hacı Bayram Tepesi merkezli yerleşim, Galat döneminde kaleye kaymış ve Roma hâkimiyetine giren şehir kaleden aşağı düzlüğe doğru yayılmıştır. Ankara, Roma hâkimiyetinden Türk hâkimiyetine kadar olan tarihî süreçte birçok önemli siyasî ve askerî olaylara sahne olmuştur. Şehrin konumu ve şehirden geçen yollar bu durumun önemli bir sebebidir. Ankara'nın idarî olarak Roma hâkimiyetinden Türk hâkimiyetine kadar önemli bir merkez olduğu görülmektedir. Ankara'nın idarî merkez olduğu alan, zaman içinde değişikliğe uğramasına rağmen şehrin idarî merkez oluşu pozisyonu kesintisiz olarak devam etmiştir. Ankara XII. yüzyıla kadar sırasıyla Galatia Eyaleti, Galatia Prima Eyaleti, Opsicion Theması ve Bucallerian Theması'na merkezlik yapmıştır. Bu durum şehirde yerel yöneticilerin yanında eyalet/thema yöneticilerinin bulunmasını da sağlamıştır. Bugün Ankara'da mevcut olmayan birçok yapı adı veya yapılara dair işaretler kaynaklarda mevcuttur. Roma-Bizans Ankara'sında halk, toplumsal olarak tabakalar halinde yaşamışlar ve şehrin asilleri ve zenginleri şehirde gerekli olan kamu işlerini üstlenmiştir. Ankara'da dinî açıdan paganist dönemin oldukça hareketli oluşu, şehirde tapınım ve saygı gören kültlerin çeşitliliğinden ve bu kültlere ait yapılardan anlaşılmaktadır. Paganizm'den Hıristiyanlığa geçiş sürecinde Roma İmparatorluğunda yaşanan gelişmelerin mikro örnekleri Ankara'da görülmektedir. Roma-Bizans Ankara'sında Yahudilerin bulunduğuna dair kayıtlar da mevcuttur. Şehrin Türk hâkimiyetine girmesinin ardından şehirde İslâmiyet yayılmış ve sonraki süreçte Müslümanlar çoğunlukta olmakla birlikte, Hıristiyanlar ve Yahudiler şehirde beraber yaşamayı sürdürmüşlerdir.

Although there are some places which witnessed to the settlement from prehistoric period Ankara, it is seen that the first settlement in the city began at the Phrygian period in the ligts of present historical and archaelogical works. The settlement of Phrygian period which was Hacı Bayram Hill based, relocated in Galat time and formed around the casttle, and at the Roman domination the city spread from casttle towards down the plains.Ankara has witnessed to many important political and military events in the historical process from Roman authority until the Turkish conquest. The location of the city and the roads passing through the city is a significant cause of this condition.It seems that Ankara is an important center as administrative from Roman rule to the Turkish domination. Despite the region which ankara was the administrative center, undergone a change over time, the administrative center position of the city continued without interruption. Until the twelfth century, Ankara has been the center of Galatia Province, Galatia Prima Province, Opsicion and Bucallerion Themes. This situation sustained the existence of the local administrators beside province/theme managers in the city.The indications about many building name or buildings which is not existed today at Ankara are avaliable in the sources. People in Roman-Byzantine Ankara socially lived in categories and riches and the nobles of the city assumed the neccesary public affairs.Ankara was quite active in pagan period at ecclesiastical angle. This condition is understood from diversity of prestigious cults and idols and the constructions belonging to this cults. The micro prototypes of evolutions which happened at Roman Empire during the transition period of Paganism to Christianity are seen at Ankara. Records about the presence of Jews in Roman-Byzantine Ankara is also available. After the city's entry into the Turkish domination Islam spread there and in the next period despite the generality of Muslims, they continued to live together with Christians and Jews in the city.