1949-1964 yılları arasında Doğu Türkistan`da istiklal mücadelesi ve Türkiye`ye yapılan göçler

Abstract

Yapmış olduğumuz bu çalışmamız 1911 yılında Qing İmparatorluğu'nun yıkılması sonrasında yaşanan siyasi mücadeleleri ve bu mücadeleler sonrası anavatanlarını terk etmek zorunda kalan Uygur ve Kazak Türklerinin göçleri konusunu ihtiva etmektedir. Bu sayede Doğu Türkistan tarihi içinde yaşanmış olan hâkimiyet mücadeleleri ve göç ile ilgili konuların daha sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesine imkân sağlanmıştır. Çalışmamız sırasında Doğu Türkistan ile ilgili olarak farklı dillerde yayınlanmış kitap, makale, gazete haberleri ve raporlar ile Türkiye'de kaleme alınmış eserler sayesinde Doğu Türkistan'da yaşanan istiklal mücadelesi ve bu mücadeleler sonucunda yaşanan göçler konusunda bilgi veren eserlerden faydalandık. Ayrıca 1952'den sonra Türkiye'ye göç etmek zorunda kalan ve bu göçü yaşamış kişilerle yapılan mülakatlar ile göç konusunda hatıratlarını yayınlayan kişilerin hatıratlarından ve bu kişilerin ellerinde bulunan belgelerden faydalandık.Bu çalışma ile bilhassa 1949-1964 yılları arasında Doğu Türkistan'da yaşanan siyasî gelişmeler ile göçe neden olan konulara ışık tutmaya çalıştık. Göç ile ilgili olarak tüm konuların aydınlandığını söylemek zordur. Bu konuda özellikle yazılı materyallerin az olmasının yanında göçe katılmış kişilerin bir kısmının yaşlı olması sebebiyle olayların kronolojisini ve yaşadıklarını hatırlamakta zorluk çekmektedirler. Göç sırasında yaşları küçük olanlar ise olayları hatırlamamakta veya büyüklerinin kendilerine böyle anlattıklarını dile getirmektedirler. Ayrıca göçe katılan kişilerin büyük çoğunluğunun okuma yazma bilmemesi ve okuma yazma bilenlerin de yaşananları kayıt altına almaması göç konusunun tam manasıyla ortaya konulamamasında önemli bir etkendir. Yine göç sırasında yaşanan baskınlar sırasında değerli eşyaların da arasında bulunduğu evrakların yok olması bu konunun tam manasıyla ortaya konulmasını zorlaştıran bir başka önemli etkendir. Her şeye rağmen 1949-1964 yılları arasında Doğu Türkistan'da yaşanan siyasî, ekonomik ve toplumsal gelişmeler objektif olarak değerlendirilmiştir. Bu vesile ile çalışmamızın bundan sonra yapılacak olan Doğu Türkistan araştırmalarına katkı sağlayacağı umut etmekteyiz.

This study investigates the political struggle following the fall of the Qing Empire, and the ensuing migration of Uighur and Kazakh Turks who were forced to leave their country. As such, it allows a better evaluation of the power struggle in East Turkestan and the emigration that it gave rise to.The vast body of data in this study comes from books, articles, newspaper reports, official reports, and other works, published in varying languages, on the power struggle in East Turkestan and the ensuing emigrations. Our data sources also include the memoirs and first-hand documents supplied by those who immigrated to Turkey after 1952, as well as from interviews with living immigrants.In particular, this study aims to shed light on the 1949-1964 political turmoil in East Turkestan, and the events leading to the emigration. The analysis presented is far from addressing all of the relevant issues because, beside the scarcity of written material on the issue, some of the old emigrants have difficulty remembering the events and their chronological order, while the younger ones either cannot remember the events or report that the old emigrants have told them so. Further factors that make it hard to comprehensively document the emigration are the facts that the overwhelming majority of the emigrants were illiterate, that the literate ones simply did not record what happened at the time, and that most of the documents, along with other valuables, that could potentially shed light on the issue were lost in the raids during the emigration. With the data at hand, though, an attempt is made to objectively evaluate the political, economic, and social events in East Turkestan between 1949 and 1964. We hope our study to contribute to future research on East Turkestan.