Nazmu`l-Akâid (metin-inceleme-dictionary)

Abstract

Nazmu'l-Akâid, Ankara Millî Kütüphane Yazma Koleksiyonunda ''06 Mil Yz A76/2'' arşiv numarası ile kayıtlı bulunmaktadır. Eserin sonunda yazar kendisini Hüseyin Mustafa olarak tanıtmış ve H. 1059/M. 1648 yılında eseri yazdığını dile getirmiştir. Ayrıca bu eser, Kadızâde Mehmed Efendi'ye ait olan `Manzûme-i Akâid` ile `Nasihatnâme` adlı eserleri de kapsar.''Akide` kelimesinin çoğulu olan `akâid` kelimesi, `bağlamak` anlamında olan ` 'akd` kelimesinden türetilmiştir. Bu kelime ikinci bir anlam olarak `inanılması gereken zarûri şeyler, İslam dininin temel kuralları` anlamında kullanılır. Metinde yer alan konular klasik mesnevilerdeki konularla benzerlik gösterse de onlarla birebir örtüşmez. Eserin yazılış amacına gelindiğinde ise Mâturidî ve Muʻtezile gibi sonradan türetilen mezheplerin geçersiz olduğunu göstermek, onların kişiyi hak yoldan ayırdığını anlatmak ve Allah'ı inkar edenlerin görüşlerinin ne ölçüde yanlış olduğunu belirtmektir. Ayrıca eserin sonunda bir nasihatnâme vardır. Bu nasihatnâme eserin yazıldığı dönemin durumu hakkında bilgi verir.Eserin dili Divan Edebiyatına daha çok yatkındır, bunu metinde geçen Arapça ve Farsça kelimelerin sıklığından da çıkartabiliriz. Yalnız Nazmü'l-Akâid tamamen Divan Edebiyatını değil aynı zamanda Halk Edebiyatını da kapsar, çünkü içinde akâid ve nasihatnâme konuları dışında bir de yazarın günlük konuşma dilinde kendi ağzından yazdığı düz yazılar mevcuttur, bu durum ise eserin tek bir katagoride incelenmesini zorlaştırmaktadır. Eser, içeriğinde Eski Anadolu Türkçesinden önemli özellikler bulundurmakla beraber ağız özelliklerini de içerisinde bulundurur.Bu çalışmamızda Nazmu'l-Akâid'in çeviri yazısı ile metnin imlâ, ses ve şekil bilgisi özellikleri üzerinde inceleme yapılmıştır.Bu çalışmanın ana amacı, XVII. yüzyılda Osmanlı Türkçesinin imlâ özelliklerini, ses ve şekil bilgisini ve o dönemin söz varlığını göstermek ve akâid ilmiyle ilgilenen araştırmacıların bu alanda bilgi sahibi olabilmelerine yardımcı olmak ve bu eseri bilim âlemine tanıtmaktır. Anahtar Sözcükler: Yeni Türk Dili, Nazmu'l-Akâid, Hüseyin Mustafa, akâid.

ABSTRACTNAZMU'L-AKÂİD (TEXT, RESOURCE, DİCTİONARY)Nazmu'l-Akâid is registered Ankara National Library in Manuscript Collection with the archive code `06 Mil Yz A76/2`. At the end of the work, the author introduced himself as Hüseyin Mustafa and stated that he composed the work in 1059/1648. The work also contains Kadızâde Mehmed Efendi's `Manzûme-i Akâid` and `Nasihatnâme`.Akâid, the plural form of `akide`, comes from the root `akd`, which means to bind. This term's second meaning, is used as `things which have to be believed in compulsorily, fundamental faiths of İslam`. Even though the topics of this text have several similarities with the topics os classicals masnavis, not all of them are matching. The aim of this work is to show that latter fabricated sects as Mâturidî and Muʻtezile are not valid, that they lead man astray, and that the nonbelievers are thinking in a wrong way. Also Nasihatname at the end of Nazmu'l-Akâid's, shows 17th century's period.The work is more similar to the literature of the Divan in linguistic terms. This can be easily understood through the amount of Arabic and Persian words. But it doesn't match completely. The reason is that there are also other topics than akâid and nasihatnâme. Because these topics are written with everyday words. This reason prevents the work to be studied in one single classification. Also the work includes several important features of Old Anatolian Turkish.İn this study, Nazmu'l-Akâid's transcript made. Also the dictation, phonetic and morphologic features of the text have been made on the investigation.The main goal of this study is to show the dialect of Ottoman's dictation, phonetics and morphology in 17th century, and to help those who are interested in the field of who are reach qualified knowledge, and to introduce this work to the world of science.Key Words: New Turkish Language, Nazmu'l-Akâid, Hüseyin Mustafa, akâid.