Soğuk savaş sonrası Çin Halk Cumhuriyeti`nin Orta Asya politikası

Abstract

Bu tezin amacı, Çin Halk Cumhuriyeti'nin Orta Asya politikasını analiz ederek, bölgenin Çin dış politikasındaki yerini incelemektir. Orta Asya, gerek konumu gerek zengin yer altı ve yer üstü kaynakları gerek ise başat güçlerle sınırdaş olması ile büyük güç sahibi ülkelerin dikkatini çeken öneme sahiptir. Başat güçlerden biri olan Çin için bölge, hem ulusal hem de uluslararası hedefleri için stratejiktir. Çin dış politikasının temel parametreleri olarak kabul edilen enerji ve güvenlik kavramları her iki hedefin de ana konusunu oluşturmaktadır. `Kazan-kazan` anlayışıyla Orta Asya ile ilişkilerini geliştirmeye çalışan Çin, bölgede gerçekleştirdiği yatırımlar, geliştirdiği ikili ilişkiler sayesinde ülkelerin kalkınmasına destek olup, bölgenin küresel alanla entegrasyonunu kolaylaştırmakla birlikte, kolektif bir anlayışla Türkistan coğrafyasını istikrarsızlaştıran etmenlere karşı mücadele vererek bölgenin güvenliğini sağlama çabasındadır. Güvenliği sağlarken Rusya ile ortak paydada buluştukları görülmektedir. Nitekim bölgenin istikrarsız yapısı her iki büyük güç için de ulusal güvenliklerini tehdit edebilecek nitelikler barındırmaktadır. Bu bağlamda Şangay İşbirliği Örgütü, her ne kadar sınır sorunlarının çözümü için kurulsa da ilerleyen zamanlarda yeni misyonlar yüklenerek bölgesel güvenliğin sağlaması adına önemli bir bölgesel örgüt kimliğine sahip olmuştur. Çin aynı zamanda güvenlik anlamında ağırlıklı olarak Şangay İşbirliği Örgütü bünyesinde olmak kaydıyla Rusya ile birlikte hareket ederek Türkistan'daki fiziki varlığına karşı oluşabilecek tepkileri azalmak istemektedir. Öte yandan Çin'in resmi olarak beyan etmese de bölgesel hegemon güç ve sonrasında küresel hegemon güç olma iddiası, çevre ülkeler üzerinde oluşturduğu hakimiyet ile sağlanacaktır. Bu anlamda büyüyen ekonomisini Orta Asya ülkeleri üzerinde bir etki aracı olarak kullanan Çin, bölge vasıtasıyla uluslar arası alanda da inisiyatif alan bir güce ulaşabilecektir. Nitekim Bir Kuşak Bir Yol girişimi inisiyatif anlamında tezde ele alınacak önemli bir örnektir. Bu politikasını uygularken yumuşak güç unsurlarına sıkça başvuran Beijing Yönetimi'nin, başarılı olabilmek için orta vadede enerjiyi sorunsuz elde etmesi ve ekonomik büyümesinin sürdürülebilir olması gerekmektedir. Bu yüzden Orta Asya'nın güvenliği aynı zamanda Çin'in hem enerji hem de ulusal güvenliğine hizmet etmektedir. Bu bağlamda Çin dış politikasının temel parametrelerini oluşturan ve Orta Asya politikasıyla örtüşen güvenlik ve enerji tezde ağırlıklı olarak ele alınacak kavramlardır. Anahtar Kelimeler: Enerji, Güvenlik, Orta Asya, İşbirliği, Çin Halk Cumhuriyeti

The purpose of this thesis, analyzing the People's Republic of China's Central Asian policy, is to examine this region's status in the China's foreign policy. Central Asia has an importance which attracts the attention of the super power countries not only with its rich underground and surface natural resources but also having borders with the dominant forces. As for the China which is one of the dominant powers, the region is strategic for both national and international objectives. The concepts of energy and security, which are considered as the main parameters of Chinese foreign policy, form the main subject of both objectives. China, which tries to develop its relations with Central Asia via its 'Win Win' approach along with supporting the development of the countries by means of investments, bilateral relations and facilitating the integration of the region with global area, is in the effort of ensuring the safety of the area by struggling against the factors destabilizing the geography of Turkestan. It is seen that China meets on a common ground with Russia whilst ensuring the safety. As a matter of fact the unstable form of the region hosts qualities that can threaten national security for both major powers. In this regard Shanghai Cooperation Organization, though established for the solution of border issues, later adding new missions acquires an important regional organizational identity in behalf of ensuring safety. China, acting in unison with Russia, also wants to decrease the possible reactions against its physical presence mostly provided by the framework of the Shanghai Cooperation Organization in terms of security. On the other hand China's assertion to become a regional hegemonic power and then to become a global hegemonic power, though not declared officially, will be ensured by its dominance over nearby countries. In the light of this China, which uses its growing economy as an impact tool over Central Asian Countries, can achieve international initiative power by means of region. Thus One Belt One Road attempt, in the sense of initiative, is an important example which will be discussed in this thesis. To be able to be successful, The Beijing Administration which has frequently applied to soft power elements while implementing this policy, is needed to get energy smoothly in the medium term and its economic growth must be sustainable. Therefore Central Asia's security serves both China's energy and national security at the same time. In this regard security and energy, forming the basic parameters of Chinese foreign policy and corresponding with the policy of Central Asia, are the mainly concepts will be discussed in this thesis.Key Words: Energy, Security, Central Asia, Cooperation, People's Republic of China