Eski Anadolu Türkçesinin ilk metinlerinde fiillerin yapı ve çekim özellikleri

Abstract

Malazgirt Savaşı ile Anadolu'ya yerleşen Türk boylarının çoğu Oğuzlara dayandığı için burada kurulup gelişen yazı dilinin temeli de Oğuzcaya dayanmıştır. Eski Anadolu Türkçesinin ilk dönemi olarak incelenen Selçuklu dönemi Oğuzcası ortaya konan eserler sınırlı olduğu için dil yapısı bakımından yeterince işlenmiş değildir.Bu çalışmada bugün elimizde olan ve Eski Anadolu Türkçesi yazı dilinin ilk eserleri kabul edilen Yunus Emre Divânı, Şeyyad Hamza'nın manzumeleri, Yûsuf u Zelihâ'sı, Ahmed Fakih'in Çarhnâme ve Kitâb-ı Evsâf-ı Mesacidi'ş-Şerîfe'si, Sultan Veled'in Türkçe Manzumeleri, Hz. Mevlâna'nın Türkçe Beyit ve İbareleri'nin fiilleri üzerinde inceleme yapılmıştır.Araştırmanın giriş kısmında müellifler ve eserleri hakkında bilgi verilmiş, inceleme bölümünde metinlerde yer alan fiiller yapı ve çekim özellikleri açısından ele alınmıştır. Üç grupta toplanan birleşik fiiller, isim unsurlarındaki Arapça ve Farsçadan alınan kelimelerin durumu açısından ayrıntılı olarak değerlendirilmiş ve çeşitli açılardan tasniflere tabi tutulmuştur.Fiil çekiminde kullanılan kip ve şahıs ekleri tespit edilmiş, metin içindeki bulundukları yerlere göre beyit numaralarıyla birlikte verilmiştir. Sonuç bölümünde çalışmada elde edilen bulgular değerlendirilmiş, fiillerin metinler ve dönemler arasındaki kullanım farklılıkları ortaya konulmuştur.Anahtar kelimeler: Eski Anadolu Türkçesi, Fiil, 13. Yüzyıl

As most of Turkish (boy) who settleddown in Anatolia are based on Oguz Turks, the origins of written language are based on Oguz language. Seljuks period which is viewed as first period of old Anatolian Turkish couldn't be studied enough in terms of language structure.In this study, we analysed old Anatolian Turkish works that are accepted as the first Works such as Yunus Emre Dîvân, poems of Şeyyad Hamza, Yûsuf u Zelihâ, Ahmed Fakih's Çarhnâme and Kitâb-ı Evsâf-ı Mesacidi'ş-Şerîfe, Sultan Veled's Turkish Poems, Hz. Mevlâna's Turkish Couplets ve Sentence.In the introduction part, same informationis given about authors and their works. In review part, the verbs in the text are discussed in terms of structural characteristics. Compound verbs classified in three groups are analysed indetailed with the nouns that are transferred from Arabic and Persian language. In addition to this, mode and suffixed used in the verbs are detected anda re given with complet numbers according to their place in the work. In the conclusion part, finding obtained in the study were evaluated, the differences in using verbs in different periods are discussed.Key words:Old Anatolian Turkish, Verb, 13th Century