Türkiye`de yaratıcı muhasebe uygulamaları ve bağımsız denetçinin sorumluluğu

Abstract

Enron, Worldcom gibi dünya çapında faaliyet gösteren büyük şirketlerin iflası ile sonuçlanan süreçte, bağımsız denetim şirketlerinin önemli bir rol üstlendiği ortaya çıkmıştır. Şirketlerin finansal durumlarını yaratıcı muhasebe (YM) uygulamalarıyla değiştirmesi, bağımsız denetime olan güveni sarsmış ve bunun sonunda uluslararası birçok düzenleme yapılmıştır.YM'de bağımsız denetçinin sorumluluğun araştırıldığı bu çalışmada; bağımsız denetçilerin YM uygulamalarını nasıl algıladıklarını, hangi YM türleri ile sıklıkla karşılaştıklarını, karşılaştıkları YM uygulamalara başvuran şirketlerin genel özelliklerinin ne olduğunu ve bağımsız denetçinin YM uygulamaları karşısında yasal, mesleki, bağımsızlık, denetim faaliyeti ve etik açıdan sorumlulukları arasında farkların bulunup bulunmadığını belirlemek amaçlanmıştır. Bu çerçevede, SPK'dan bağımsız denetim yetkisi almış denetim şirketlerinde çalışan SMMM ve YMM unvanına sahip denetçiler üzerinde bir anket çalışması yapılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler, yapısal eşitlik modellerinin özel bir türü olan doğrulayıcı faktör analizi kullanılarak doğrulanmaya çalışılmış ve geliştirilen araştırma problemleri ve hipotezler analiz edilmiştir. Buna göre; bağımsız denetçilerin YM'yi hile ile aynı anlamda değerlendirmediği, giderlerin azaltılması amacıyla kullanılan YM ile daha sık karşılaştıkları, YM uygulamalarını önlemek bakımından sorumlulukları arasında istatiksel olarak anlamlı bir fark bulunmadığı tespit edilmiştir. Sonuçlara göre; YM'nin sınırlarının bağımsız denetim açısından belirlenmesi gerektiği ortaya çıkmıştır.

It has emerged that independent audit firms play an important role in the process that resulted in bankruptcy of big companies operating worldwide, such as Enron and Worldcom. Replacing the financial status of companies with Creative Accounting Practices (CAP) has shaken confidence in the independent practice and consequently many international regulations have been created.This study investigates the responsibility of the independent auditor in Creative Accounting (CA); it is aimed to determine how the independent auditors perceive the CAP, which CAP they have been faced with, what are the general characteristics of the companies applying to the CAP they faced with, and whether there are differences between the responsibilities of independent auditors in terms of legal, professional, independency, auditing activities and ethics based on the CAP. In this scope, a survey has been implemented on the auditors who have been employed in the audit companies that have received `independent audit authority` from Capital Market Board and the title certified public accountant (CPA) and sworn-in certified public accountant (SCPA). According to the scales developed by means of confirmatory factor analysis and to the hypothesis analysed; it has been identified that the independent auditors have not evaluated the creative accounting having the same meaning with the fraud, that they have faced with the CA intended to decrease expenses much more frequently and that there is no difference between their responsibilities as to preventing CAP. Regarding the consequences, it has emerged that the borders of the CA must be determined in terms of independent audit.