Bilişsel bozukluğu olan diyabetli yaşlılarda sosyal desteğin diyabet yönetimine etkisi

Abstract

Bu çalışma bilişsel bozukluğu olan diyabetli yaşlılarda sosyal desteğin diyabet yönetimi üzerine etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Kesitsel tipte olan çalışmanın evrenini 05.10.2018-15.05.2019 tarihleri arasında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İbni Sina Hastanesi Geriatri Kliniği'nde yatarak tedavi alan diyabetli yaşlılar, örneklemini ise çalışmanın dahil edilme kriterlerini karşılayan 113 diyabetli yaşlı oluşturmuştur. Örneklem büyüklüğünün hesaplanmasında güç analizi kullanılmış olup örneklem gücü %80, standart sapma 6 ve tip I hata (α) düzeyi 0.05 alınarak örneklem sayısı 113 olarak belirlenmiştir. Veriler araştırmacı tarafından literatür taranarak hazırlanan Tanıtım Formu, Eğitimli ve Eğitimsizlerde Yaşlılar için Yeniden Düzenlenmiş Mini Mental Test, Diyabet Öz Bakım Aktiviteleri Anketi, Diyabet Bakım Profili Ölçeğinin `Destek Tutumları` alt boyutu ve KATZ Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeği kullanılarak yüz yüze görüşme tekniği ile toplanmıştır. Verilerin analizinde sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, ANOVA testi, Mann- Whitney U, Kruskal Wallis testi, Tukey testi ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Veriler SPSS (ver.23) ile değerlendirilmiş olup, istatistik anlamlılık düzeyi olarak p˂0.05 alınmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular sonucunda; bilişsel bozukluğu olan diyabetli yaşlılarda sosyo-demografik değişkenlerlerle destek tutumları arasındaki ilişki incelendiğinde, sadece herhangi bir işte çalışan katılımcıların sosyal destek puanı çalışmayanlara göre yüksek bulunmuştur (p˂0.05). Sosyal destek ile diyabete ilişkin özellikler arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05). Diyabet bakım profili ölçeği destek tutumları alt boyutu ile diyabet öz bakım aktiviteleri toplam puanı ve alt boyutları arasında anlamlı bir korelasyon bulunmamıştır (p>0.05). Destek tutumları ile HbA1c değeri arasında negatif yönlü anlamlı doğrusal bir ilişki bulunmuştur (p<0.05). Alınan sosyal destek arttıkça, HbA1c değeri düşmektedir. Destek tutumları ile KATZ günlük yaşam aktiviteleri ölçeği toplam puanı arasında negatif yönlü anlamlı doğrusal bir ilişki bulunmuştur (p<0.05). Bireyin aldığı sosyal destek arttıkça, bağımsızlık düzeyi azalmaktadır. Destek tutumları ile KATZ'ın alt boyutlarından kontinans ve giyinme arasında anlamlı bir ilişki olmadığı (p>0.05); beslenme, tuvalet, banyo ve transfer alt boyutları arasında negatif yönlü anlamlı doğrusal bir ilişki olduğu belirtlenmiştir (p<0.05). Diyabet öz bakım aktiviteleri ölçeği toplam puanı; eşi ile birlikte yaşayanlarda, diyabet ile ilgili eğitim almış ve insülin+beslenme+oral antidiyabetik ilaç kullanan diyabetli yaşlılarda yüksek bulunmuştur (p<0.05). Öz bakım toplam puanı ile HbA1c arasında anlamlı bir ilişki bulunmazken; kan glikozu alt boyutu ile pozitif yönlü, egzersiz alt boyutu ile negatif yönlü anlamlı doğrusal bir ilişki bulunmuştur (p<0.05). Egzersiz aktivitesi azaldıkça ve kan glikozu arttıkça, HbA1c değeri artmaktadır. Öz bakım ölçeği puanı ile KATZ günlük yaşam aktiviteleri ölçeği puanı arasında negatif yönlü anlamlı doğrusal bir ilişki bulunmuştur (p<0.05).Sonuç olarak, sosyal destek bilişsel bozukluğu olan diyabetli yaşlılarda diyabet yönetimi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Bilişsel bozukluğu olan diyabetli yaşlılarda, glisemik kontrolün sağlanması, oluşabilecek komplikasyonların önlenmesi veya azaltılması, öz bakımın güçlenmesi ve bireyin günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığını sürdürebilmesi için bakımlarına destek sağlayanların eğitimi oldukça önemlidir. Bu konuda sağlık çalışanlarından hemşirenin rolü büyüktür. Hemşireler tarafından, bilişsel bozukluğu olan diyabetli yaşlıların eğitimleri sırasında aile üyelerinin ya da bakımı konusunda destek olan bireylerin eğitime katılması sağlanmalı ve diyabet yönetiminde sosyal desteğin önemi, etkin rolleri ve en iyi bakım için destekleyici davranışları geliştirme konusunda eğitim programları hazırlanmalı ve gerekli durumlarda psikolojik destek sağlanmalıdır.

This study aimed to determine how social support influences the management of diabetes in diabetic elderly patients with cognitive impairment. The population of the present cross-sectional study was composed of diabetic elderly in-patients receiving treatment in the Geriatrics Clinic of the İbni Sina Hospital of Ankara University Faculty of Medicine, with the study sample involving a total of 113 diabetic elderly patients meeting the inclusion criteria. Power analysis was employed for the calculation of the sample size of 113, with the sample power of 80%, standard deviation of 6, and level of type I error (α) of 0.05. Data were collected through face-to-face interview method using the measures of the Introduction Form, created by the researcher as a result of the literature review, the Revised Mini Mental State Examination in Educated and Uneducated Elderly, Diabetes Self-Care Activities Questionnaire, the `Support Attitudes` subscale of Diabetes Care Profile Questionnaire, and KATZ Daily Life Activities Scale, and were analyzed by means of numerical, percentile, standard deviation, ANOVA, Mann-Whitney U, Kruskal Wallis, Tukey, and Pearson correlation analysis methodology on SPSS (ver. 23) package software according to the significance value of p˂0.05. The findings of the analyses showed that, in terms of the correlation between socio-demographic variables and support attitudes in diabetic elderly patients with cognitive impairment, it was only the participants that were employed that had higher scores of social support than those who were unemployed (p˂0.05). On the other hand, there were no statistically significant differences between social support and diabetics-related characteristics (p>0.05), nor did the support attitudes subscale of diabetics care profile scale scores correlate significantly with the total scores of diabetics self-care activities or its subscales (p>0.05). Support attitudes were found to have significant negative linear correlation with the HbA1c value (p<0.05), suggesting that the HbA1c value tended to decrease with increased social support. Support attitudes and KATZ daily life activities scale total scores showed a significant negative linear correlation (p<0.05), indicating that the level of independence of the individual decreases with increased levels of social support. While support attitudes did not significantly correlate with the continence or dressing activities of KATZ (p>0.05), there were significant negative linear correlations between support attitudes and the activities of feeding, toileting, bathing, and transferring (p<0.05). Diabetics self-care activities scale total score was found to be higher in diabetic geriatric patients living with their spouses, having received training in diabetes, and taking insulin+diet+oral anti-diabetic drugs (p<0.05). Self-care total scores did not correlate significantly with HbA1c, whereas they had significant positive and negative linear relationships with the sub dimensions of blood glucose and exercise, respectively (p<0.05), which suggests that HbA1c value tends to increase with less exercise and higher blood glucose levels. The scores of the Self-Care Scale and the KATZ Daily Life Activities Scale were found to have a significant negative linear correlation (p<0.05).Based on the findings stated above, it can be concluded that social support has an important effect on the management of diabetes in elderly patients diabetes with cognitive impairment. Training of the caregivers of such patients is particularly crucial in ensuring glycemic control, preventing or decreasing possible complications, improving self-care, and maintenance of individuals' independence in their daily lives. Nurses play an important part in this matter, as they need to ensure the participation of family members or caregivers of diabetic geriatric patients with cognitive disorders in the training process of such patients, and training programmes aiming to demonstrate the importance and active roles of social support in the management of diabetes and to develop supporting behaviours for best caregiving, in addition to providing psychological support when necessary.