Türkiye-Bulgaristan siyasi ilişkileri (1919-1950)

Abstract

Bulgaristan, tarihsel süreç içerisinde Osmanlı Devleti'nin temellerinin atıldığıBalkan Yarımadası'nda yer alması sebebiyle Osmanlı Devleti açısından ne kadarönem arz ediyorsa Türkiye Cumhuriyeti içinde o derece önem arz etmektedir.Türkiye'nin Bulgaristan'a bu derece önem atfetmesinin sebeplerinin başında,Anadolu'nun Batı medeniyetine açılan kapısı mahiyetinde sınır komşusu olmasıgelmektedir. Bunun yanı sıra Bulgaristan'ın nüfusu içerisinde barındırdığı önemlimiktarda Türk azınlığın olması da ayrı bir öneme sahiptir. Topraklarının bir kısmıAvrupa kıtasında olan Türkiye'nin batı ile bağlantısını sağlayan bir köprü niteliğindeolan Bulgaristan, Türkiye Cumhuriyeti için komşuları içerisinde önem sırasında ilksıralarda yer almaktadır.Bu çalışmada, Türkiye için bu derece önem arz eden Bulgaristan'ın,Türkiye'nin kuruluş sürecinden (Milli Mücadele) başlanarak `Tek Parti İktidarı`olarak adlandırdığımız 1950'li yıllara kadar olan dönemde Türkiye Cumhuriyeti ilekurmuş olduğu siyasi ilişkiler ele alınmıştır. Devletler dış politikada takip edeceklerisiyaseti belirlerken küresel dünya sisteminden ayrı bir şekilde hareket etmezler.Devletlerarası kurulacak siyasi ilişkilerde belirleyici faktör her zaman iki ülkearasındaki dostane tutum olmuştur. Bu bağlamda Türkiye Cumhuriyeti veBulgaristan'da bu sisteme dâhil olabilmek adına aralarında bir dostluk ilişkisi tesisetmek için çaba harcamışlardır.Bu ilişkinin temellerinin atıldığı Türkiye'nin Kurtuluş Savaşı'nı yaptığıdönemde Bulgaristan'ın bu savaşa verdiği maddi ve manevi destek Türk-Bulgarilişkileri açısından ilk adım olmuştur. Özellikle iki ülke halklarının Trakyabölgesinde Yunan işgal kuvvetlerine karşı yaptıkları ortak savunma Türk KurtuluşSavaşı'nın kazanılması noktasında büyük önem arz etmektedir. Bu nedenleBulgaristan, Türkiye'nin bağımsızlığını kazandıktan sonra Mustafa Kemal Paşa'nınliderliği döneminde imzalanan Türk-Bulgar Dostluk Antlaşması ve bölgesel barışadına yapılan Balkan Paktı gibi ittifaklar sonucunda dostluğun tesis edildiği ilkdevletlerden olmuştur. İlerleyen yıllarda uluslararası siyasette ortaya çıkan, İkinciDünya Savaşı gibi bir takım gelişmeler sonucunda bütün Dünya devletlerinin dâhilolduğu bloklaşma sistemine Türkiye ve Bulgaristan'da dâhil olmuştur. Türkiye'ninBatı Bloğu, Bulgaristan'ın ise Doğu Bloğu içerisinde yer alması sebebi ile kurulandostluk ilişkileri zayıflamıştır. Ancak bu gergin dönemde iki devlette birbirlerinekarşı yapılacak bir savaşa fiili olarak dâhil olmamak için Türk-Bulgar SaldırmazlıkPaktı gibi mukavelelere imza atmışlardır.Birinci elden tarih kaynakları olan arşiv belgelerinin bel kemiğini oluşturduğubu çalışmamızda, tarih yazımının usul ve kaidelerine bağlı olarak yapılan incelemelersonucunda; Bulgaristan'ın, Türkiye'nin Birinci Dünya Savaşı sonunda İtilafDevletleri tarafından uğramış olduğu işgalden kurtulma mücadelesinde maddi vemanevi yardım gördüğü devletler içerisinde ilk sıralarda yer aldığı tespit edilmiştir.Bu münasebetle devam eden yıllarda iki ülke arasındaki dostluk ilişkilerinin düzenliolarak gelişim gösterdiği fakat İkinci Dünya Savaşı'nın getirmiş olduğu kutuplaşmasürecinde farklı kutuplarda yer almaları sebebiyle Türkiye-Bulgaristan ilişkilerdezayıflama yaşandığı gözlemlenmiştir.

Bulgaria is of special importance for Turkish Republic as well as OttomanEmpire as a country situated in Balkan Peninsula where Ottoman Empire wasfounded in the historical process. The leading cause that Turkey attributes such animportance to Bulgaria is that it has borders at the entry point which is opened fromAnatolia to Western Civilisation. Furthermore, it is particularly important thatBulgaria has substantially got Turkish minority in its population. Bulgaria, locatedpartly in Europe and functioning as a bridge between Turkey and Europe, has gaineda strategic place on the top as an order of importance among other neighbours forTurkey.In this study, regarding the significance of Bulgaria for Turkey, it is dealtwith the political relations between Turkey and Bulgaria from Turkey's establishmentprocess (The War of Independence) to the 1950s as it is called `One Party Rule`period. States do not function apart from the global world system when theydetermine their policy drawing on foreign politics. The determinant in the politicalrelations to be established between the states has been an amiability and a friendshipbetween two countries. In this sense, Turkish Republic and Bulgaria have made aneffort in order to create an relation based on friendship between in order to beincluded in this system.The moral and material support that Bulgaria gave to The Lberty War &Turkish Independence War in the period has been the first step propounded with thebetterment in Turkish-Bulgarian Relations. Especially, The joint initiatives taken bythese countries' people against Greek occupation forces in the region of Thrace hasgot a great importance in gaining Turkish Liberty War. Thus, Bulgaria became oneof the first states that the amiability was provided at the end of unities such as TheTreaty of Turkish-Bulgarian Amiability which was signed in the leadership period ofMustafa Kemal after the independence of Turkey was obtained, and Balkan Pactwhich was done for the regional peace. Turkey and Bulgaria were included in theblocking system that occurred in the international policy in the following years andall of the countries in the world were included at the end of a few developments suchas World War II. The amiability relations which were founded based on he reasonthat Turkey took place in The Western Block and Bulgaria took place in The EasternXBlock depotentiated. However, these countries signed the contracts such as Turkish-Bulgarian Nonaggression Pact in order not to be included actually in a war whichwill be done against one another.In our study, which has become the main point of archive documentsqualified as the historical sources first hand, at the end of the investigations whichwere conducted in consideration with the procedures to write the history, it wasdetermined that Bulgaria gained its place near the top of the states from whomTurkey got a moral and material aid in the independence struggle durung theoccupation that Turkey experienced by The Allied Powers at the end of World War I.Thus, it was observed that there was a declination in the relations between Turkey -Bulgaria as the amiability relations between two countries developed regularly in thefollowing years but they took place in the different sides at the period of polarizationthat World War II brought it.