Birinci mecliste Ağnam (Hayvan) Vergisi müzakerelerinin sosyo-ekonomik mahiyeti ve muhtevası (1920-1923)

Abstract

Osmanlı Devleti, Cihan Harbi'nin olumsuz etkilerinden dolayı bilhassa iç imkânlar üzerinde yoğunlaşarak, iktisadi kaynak arayışına yönelmek zorunda kalmıştır. Öncelikle birçok vergide artışa gidilmiş, Ağnam Vergisi de iki katına yükseltilmiştir. Meclis-i Mebusan devre dışı bırakılmadan önce Ağnam Vergisi'ne tekrar zam yapılması gündeme gelmiştir. Ne var ki, 4 misli şeklinde toplanmakta olan Ağnam Vergisi'nin 8 misli olarak toplanmasına dair teklif karara bağlanamadan Meclis-i Mebusanın faaliyetleri sona ermiş, dolayısıyla da bu konu sorun oluşturmaya devam etmiştir. Bazı bölgelerde ağnamın 8 misli, bazı bölgelerde ise 4 misli olarak toplanması halk arasında hoşnutsuzluğa neden olmuş ve söz konusu mevzunun derhâl neticelendirilmesi talep edilmiştir. Kurucu Meclis olarak kabul edilen Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920 yılındaki ilk oturumunda bu konuyu karara bağlamak istemiş, fakat konunun ehemmiyeti açısından ilk önce Meclis başkanlığı seçiminin yapılması istenmiştir. Başkanlık ve diğer seçimlerin yapılmasının ardından 24 Nisan 1920 tarihindeki birleşimde Ağnam Vergisi'nin eskiden olduğu gibi 4 misli olarak toplanması için `Ağnam Resmi Kanunu` çıkarılmıştır. Meclisin kabul etmiş olduğu ilk kanun olma özelliğini taşıyan Ağnam Vergisi, küçükbaş hayvanlardan (koyun, keçi vb.) alınan bir vergiydi. Devletin vergi gelirleri içerisinde büyük bir paya sahip olan Ağnam Vergisi zamanla halkın ödeyemeyeceği meblağa yükselmiş, halk bu vergiyi ödeyebilmek adına elindeki malları, hayvanları satmaya başlamıştır. Ağnam Vergisi'nin ağır yükü altında ezilmekte olan halk, hayvanlarının çoğalmaması/artmaması adına dişi koyunlarını kesmeye yönelerek perişan halde olduğunu Hükümete göstermeye çalışmıştır. 1914 yılından itibaren hastalıklar, istilalar nedeniyle hayvan sayısında azalmalar olmasına rağmen, Ağnam Vergisi gelirlerinde ciddi bir düşüş yaşanmamış, çünkü vergi oranı Milli Mücadele boyunca artırılmıştır. Yeni vergilerin veya vergi artışlarının sürekli olarak köylülerin üzerine yüklenmesi Mecliste tartışmalara neden olmuş, günden güne köylülerin daha sefil, daha perişan bir hale gelmeye başladıkları yönünde değerlendirmeler, tartışmalar, örneklemeler gündeme gelmiştir. Dolaylı veya dolaysız olarak hayvan sahiplerine, köylülere yüklenen ağır vergiler Cumhuriyetin ilk yıllarını hem sosyal hem de iktisadi açıdan etkilemiştir. 1914 yılından itibaren artırılmaya başlanan Ağnam Vergisi, 1923 Mart'ından itibaren düşürülmeye, eski haline getirilmeye çalışılmıştır. Toplumda derin yaraların/yıkımların sebebi olarak gösterilen Ağnam Vergisi artışları, zamanla hayvancılığın ıslah edilmeye çalışılması ve uygulanan teşviklerle eski haline döndürülmeye çalışılmıştır.

Due to World War l, Ottoman State var to turn economical resource search focusing on especially domestic facilities. Before Meclis-i Mebusan was served out, rise to agnam tax once more was talker about. However, before the order about getting 8 times more for agnam tax , which was actually gotten 4 times, was accepted, duty of Meclis-i Mebusan was furnished and this issue continued to be problem. The issue that agnam tax was 8 times more in some areas and 4 times more in some areas caused displeasure among people and it was demanded to be end urgently. Accepted as founder assembly, Turkish Grand National Assembly wanted to determine this issue in the first meeting in April 23, 1920; but in terms of the importance of the issue, the chairman of assembly was demanded to be elected firstly. After the assembly elections in May 29, 1920, `Agnam Official Law` was accepted in order to get the tax as 4 times more as it became beforehand. As the first law accepted by the assembly, agnam tax is a tax taken for small cattle (sharp, goat ect.) Having a high percentage among tax incomes of the state, agnam tax was increased to so higher price that people could not pay in the course of the time; in order to pay this tax, people began to sell their animals and goods. Under the heavy burden of agnam tax, people tried to show their devestation to the government by courting their female sheep in order not the increase. Although the number of animals was decreased due to diseases and devestation since 1914, the income of agnam tax did not decreased; because durning the national struggle agnam tax percentage was increased. Loading on villagers of nex taxes' burden and increase of taxes caused debate in the assembly. Discussione, evaluations and examples about the villagers that became more miserable and devastated came to be issue in the Assembly. Began to be increased since 1914, agnam tax was tried to be decreased as it became in beforehand since March 1923. Agnam tax increase, showed as the cause of deep hurt in society, was tries to be turned into previous case with the stimulation of livestock.