Selçuklularda at ve atçılık kültürü

Abstract

Bu çalışmada; Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu toplumlarında at ve atçılık kültürü incelenmiştir. Elimizdeki veri ve kayıtların, Selçuklu devletleri ordularındaki atların sayıları, özellikleri, ırkları (cinsleri) ve bu atların eğitimleri, at yetiĢtiriciliği ve atların sosyal ve kültürel yaşamdaki yerleri gibi konularda yeterli bilgi içermemesi nedeniyle bu çalıĢma planlanmıĢ ve gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu konuya yönelik olarak yazılmış önemli belgeler ve yazılı eserler incelenmeye çalıĢılmıĢ ve daha sonra bu bilgiler sınıflandırılarak ve karĢılaĢtırılarak sonuçlara ulaĢılmıĢtır.En geç evcilleĢtirilen hayvan türü olan ve Türkler tarafından evcilleştirilerek ilk kez kullanılan atlar, zaman içerisinde gerek Selçuklular öncesi Türk ve Ġslam devletlerinde ve gerekse Selçuklularda, devletin ve özellikle ordunun temel yapıtaşlarından biri haline gelmiĢtir. Atın varlığı, Türk ordularının gerek savaĢ taktiği ve gerekse savaĢ düzeni yönünden bir dizi farklılık ve yenilik oluĢturması için önemli bir alt yapı hazırlamıĢtır. Orta Asya‟daki en eski dönemlerden Anadolu Selçukluları dahil tüm Türk devletlerinde atla bütünleĢmiĢ yaĢam biçimi ve bundan doğan askeri geliĢimler, diğer devletlerin Türkler karĢısındaki baĢarısızlığının temel nedenlerinden birini oluĢturmuĢtur.Selçuklularda atların sosyal ve kültürel yaĢamdaki önemine değinilen çalıĢmada, ortaçağ Türk-Ġslam toplumlarında at sağlığı ve hastalıkları yönünden önemli belgeler olan baytarnameler de incelenmiĢ ayrıca gerek savaĢlarda gerekse av ve spor amaçlı etkinliklerde atların kullanımı üzerine detaylı bilgiler eĢliğinde, Selçuklularda atın sahip olduğu büyük önem vurgulanmaya çalıĢılmıĢtır.Anahtar KelimelerAt, EvcilleĢtirme, Baytarname, Selçuklular, Türk Tarihi.

The culture of horse and horse breeding in the Great Seljuk and the Anatolian Seljuk communities were investigated in this study. This study was planned and accomplished to cover the need of information about the number, characteristics, breeds, education, horse rearing strategies in Seljuk armies and their places in social and cultural lives. For this, written documents and written literature in this field were tried to be investigated, classified and compared.Horse is the most recently tamed and used animal by Turks. The horse then became one of the principle issues of armies and the state specially in Turkish and Islamıc communities before the Seljuk State and during the Seljuk Empire. The presence of the horse in Turkish armies have prepared an important base to war plans and designs with significant innovations and differences.In all ancient Turkish communities in Middle Asia including Anatolian Seljuks, a life style with horse and an army power as a result of this made the main cause to the success over all other nations.In the study, the importance of horses in the social and cultural life of Turkish-Islamic nations, equine health and diseases were investigated by focusing specially on veterinary documents of the period (Baytarname).Also, the tremendous importance of the horse in Seljuk's lives as a war tool and sports companion animal was tried to be detailed and emphasized.Key WordsHorse, Taming, Baytarname, Seljuks, Turkish History.