İlk Tunç Çağı`nda Batı Anadolu`da üç ayaklı mutfak kabının yayılımı ve gelişimi

Abstract

Bu çalışmada, Batı Anadolu'da İlk Tunç Çağı'nda görülen Üç Ayaklı Mutfak Kaplarının gelişiminin belirlenmesi ve söz konusu kapların bölge prehistoryasındaki yerinin tanıtılması amaçlanmıştır. Batı Anadolu'da yapılmış olan kazı, yüzey ve sondaj çalışmalarından ele geçirilmiş malzeme içerisinde bulunan İlk Tunç Çağı'na tarihlendirilmiş üç ayaklı mutfak kapları ve ayak parçaları referans alınmıştır. Söz konusu malzeme mal ve biçim özelliklerine göre gruplara ayrılmış olup dönemsel gelişim ve yayılımına bakılmıştır. Ayrılmış olan gruplardan yola çıkarak Batı Anadolu İlk Tunç Çağı'nın pişirme kaplarına ve pişirmeye ait kültürel özelliklerine yorum getirilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda, Üç Ayaklı Mutfak Kapları ile beraber kullanılan ve pişirme ile ilgili olabilecek -kapak gibi- diğer form gruplarına da değinilmiş ve son olarak etnografik verilerden de yararlanarak İlk Tunç Çağı pişirme geleneği ile ilgili bir değerlendirme yapılmıştır.Batı Anadolu'da İlk Tunç Çağı'nın önemli form gruplarından bir tanesi olan Üç Ayaklı Mutfak Kapları pişirme geleneği ile ilgi önemli bilgiler vermesinin yanı sıra bölgede yer alan İlk Tunç Çağı yerleşmelerinin stratigrafilerinin çakıştırılmasında anahtar formlar arasında yer alır. Üç Ayaklı Mutfak Kapları İlk Tunç Çağı'nın başından itibaren Batı Anadolu'nun sahil kesiminde yaygınken İç Batı Anadolu'da ilk kez İlk Tunç Çağı II'nin son evresinde ortaya çıkar ve Erken İTÇ III'de tüm Batı Anadolu'da yaygın bir şekilde devam eder. Ocak kullanımına bağlı olarak Batı Anadolu'nun sahil kesiminde Geç İlk Tunç Çağı III ile birlikte pişirme kabı olarak kullanımı neredeyse bitmiştir ve yerini düz dipli küresel gövdeli çömleklere bırakmıştır. Ancak pişirmede farklı biçimlerde üç ayakların kullanımı devam etmiştir ve günümüzde bile örnekleri mevcuttur.

The aim of this study is to put forward the occurence and the development of the tripod cooking pots as well as to determine their place in the prehistory of Western Anatolia. In this context, basically the material from the stratigraphical excavations, beside, from sounding sondages and surface surveys have been analysed. The material in question have been analysed in terms of ware and typological as well as examined its development and distrubution. And thus, based on the cooking pots and sometimes other cooking implements -such as lids, andirons e.g.- and based also on the ethnographical researches in some cases it has been interpreted the cooking traditions of Western Anatolia during the Early Bronze Age. Tripod cooking pots are one of the important Early Bronze Age form groups in Western Anatolia. They contrubutes not only to reconstructing the early cooking traditions, they also can be counted among the key forms groups in order to compare the Early Bronze Age stratigraphies of the sites. While these pots are common in coasts as from the beginnings of the Early Bronze Age, they occur for the first time in inland western Anatolia in Late Early Bronze Age II. In coastal western Anatolia, relating to occurence of ovens, tripod cooking pots almost disappeared and globular cooking pots replaced them at the beginning of the Late Early Bronze III. However, the use of tripods in cooking have been continuied in several types and variety, even they are stil in use in present.