Okul öncesi dönemdeki otizmli çocuklara yönelik mobil eğitsel yazılım tasarımı geliştirilmesi ve değerlendirilmesi

Abstract

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan bireyler çeşitli bilişsel davranış ve becerileri öğrenmekte yetersizlikler göstermektedirler. OSB'li bireylere bilişsel becerilerin öğretiminde etkililiği kanıtlanmış pek çok yöntemin kullanımı tercih edilmektedir. Bu yöntemlerden biri de teknoloji temelli müdahaleler olup, OSB'li bireylerin eğitiminde kullanılmakta ve bu konuda çeşitli araştırmalar gerçekleştirilmektedir. Ancak bu yöntemler ya da çözümler sistematik bir öğretim tasarımı kapsamında işe koşulmamaktadır. Bu araştırmada, okul öncesi dönemde bulunan otizmli çocuklara yönelik resim sıralama becerisine ilişkin bir eğitsel yazılım tasarlama, geliştirme ve değerlendirme sürecinin sistematik bir şekilde ele alınması hedeflenmiştir. Geliştirme araştırması yöntemi ile gerçekleştirilen bu çalışma sırasıyla öğretim problemleri, öğrenen analizi, görev analizi/öğretim hedefleri/içerik sıralama, öğretim stratejileri/mesaj tasarımı/öğretimin geliştirilmesi ve değerlendirme adımlarından oluşmuştur. Araştırmada nitel ve nicel veri toplama araçları kullanılarak veri toplama çalışmaları gerçekleştirilmiş; konu alanı uzmanları ve özel eğitim öğretmenlerinin görüşleri, geliştirilen eğitsel yazılım veri tabanında bulunan Core Data ve gözlem kayıtları veri kaynakları olarak kullanılmıştır. Öğretim tasarımı sürecinde hem veri toplama hem de uygulama aşamalarında sekiz konu alanı uzmanı (Özel Eğitim Uzmanları, Psikologlar ve Eğitim Teknologları), dört özel eğitim öğretmeni ve dört otizmli çocuk yer almıştır. İhtiyaç analizi çalışmaları kapsamında özel eğitim alanında teknolojinin etkin kullanılmadığı ve öğretmenlerin hizmetiçi eğitim ve iş başında eğitimi ile daha verimli bir hale gelebileceği yönünde sonuçlar elde edilmiştir. Otistik Çocuklar Eğitim Programı kapsam ve içeriğinin geliştirilmesinin tüm otizmli çocukları kapsayıcı nitelik ve nicelikte yeniden düzenlenmesi gerektiği ulaşılan bir diğer sonuç olmuştur. Öğrenen kişi analizine yönelik gerçekleştirilen çalışmalarda otizmli çocukların öğrenme özelliklerinin çocuktan çocuğa farklılık gösterdiği, bireyselleştirilebilir sistemlerin çocukların öğrenme süreçlerini olumlu yönde destekleyebileceğine ilişkin bulgular elde edilmiştir. Görev analizi/öğretim hedefleri/içerik sıralama kapsamında geliştirilen resim sıralama beceri analizi şeması ile bilişsel becerilerin öğretiminde sistematik süreçlerin izlenmesinin öğretim sürecine olumlu yönde katkı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. Otizmli çocuklara öğretimi planlanan becerilere ilişkin gerekli ön koşulların becerilerle ilişkilendirilmesinin ve kuramsal temele dayandırılmasının önemli olduğu çalışma sonucunda elde edilen bir diğer önemli bulgu olmuştur. Öğretim stratejileri/mesaj tasarımı/öğretimin geliştirilmesi çalışmalarının otizmli çocukların eğitiminde kullanılması planlanan araç-gereçlerin niteliğini artıracağı sonucu ortaya çıkmıştır. Biçimlendirici değerlendirmeye yönelik gerçekleştirilen çalışmalarda kapsamında geliştirilen mobil uygulama kullanımını içeren öğretim tasarımı konu alanı uzmanları tarafından nitelik olarak uygun bulunmuş ve otizmli çocukların başarı ve süre performanslarına ilişkin olumlu sonuçlar ortaya koyduğu elde edilmiştir.Bu araştırmada, okul öncesi dönemdeki otizmli çocukların öğrenmeye yönelik ihtiyaçlarının karşılanmasında akademik çalışmaların yanı sıra günümüzde kullanılan ileri düzey teknolojilerin öğretim süreçlerine katkı sağlaması yönünde gerekliliğine ve ürün geliştirmeye yönelik gerçekleştirilen sistematik çalışmalara olan ihtiyaçlar üzerinde durulmuştur. Bunun yanı sıra gerçekleştirilen bu araştırmanın otizmli çocukların eğitimine yönelik öğretim tasarlama, geliştirme ve değerlendirme süreçlerine ilişkin yol gösterici bir çalışma olacağı düşünülmektedir.

Individuals with autism spectrum disorder (ASD) show incapability in learning various cognitive behaviors and skills. There are a number of methods which are proven to be efficient in teaching cognitive skills to individuals with ASD. Technology-based interventions is one of the approaches that researchers adopted in the education of individuals with ASD. Although various studies have been conducted on this issue, all these methods or solutions have not been considered within the framework of a systematic instructional design. In this study, it was aimed to systematically investigate the process of designing, developing and evaluating an educational software for the picture sequencing skill of the pre-school children with autism. This developmental research consisted of the following stages respectively: instructional problems, learner analysis, task analysis / instructional objectives / content sorting, instructional strategies / message design / instructional development and evaluation. Qualitative and quantitative data were collected through the opinions of the subject matter experts and special education teachers, the Core Data in the database of the educational software developed and the observation records of the researcher. Eight subject matter experts (special education specialists, psychologists and educational technologists), four special education teachers and four children with ASD were involved in both the data collection and the implementation phases of the instructional design process. It has been concluded within the scope of the needs analysis process that technology is not used effectively in the field of special education and the teachers can be more efficient through in-service and on-the-job training. Another conclusion was that it is necessary to regulate and develop the scope and content of the education program for the children with ASD in a qualitative and quantitative way. The results from the learner analysis process also revealed that each child with ASD shows different learning patterns, and that individualized systems can support the children's learning process in a positive way. Moreover, it was also found out the picture sequencing skill analysis schema that following systematic strategies in teaching cognitive skills within the scope of task analysis / instructional objectives / content sequencing stages contributes to the learning procedure significantly. Likewise, this study also revealed that it is essential to associate the necessary prerequisites with the skills which are planned to be taught to children with ASD, and to provide them with a theoretical base. The stages of instructional strategies / message design / instructional development were proven to increase the quality of the instruments that were planned to be used in the education of children with ASD. In the phase of formative assessment, subject matter experts found the instructional design, which contains the use of a mobile application, appropriate and it resulted in positive outcomes in the achievement and time performances of the children with ASD.In conclusion, this study aimed to investigate the necessity of the use of advanced technology in teaching procedure and the need for systematic research which were devoted to product development, as well as the significance of the academic studies in meeting the learning needs of the pre-school children with ASD. Besides, it is considered that this study will be a guide for the processes of instructional design, development and evaluation for the education of children with ASD.