Xıx. yüzyıl tezkirelerinde şairlerin şahsiyeti ve edebi kişiliklerine dair tespitler

Abstract

Klasik Türk edebiyatının vazgeçilmez kaynaklarından olan tezkireler yalnızca edebiyat tarihimize değil geçmişin bütününe de ışık tutan önemli biyografik eserlerimizdendir. Sanatı var eden sanatçıların hayatı, sanatı ve eserlerine dair bilgiler veren tezkirelerin günümüzde de geçmiş hakkında bilgi edinme ve geçmişe dair bakış açısı geliştirme özelliğinden söz edilebilir.Hazırladığımız bu çalışmada Doğu ile Batı arasında önemli bir tarihsel dönemi ihtiva eden XIX. yüzyıldan seçtiğimiz Ârif Hikmet Tezkiresi, Hâtimetü'l Eş'âr ve Şefkat Tezkiresi ile aynı dönem sanatçılarının hayatlarına, kişiliklerine ve sanatçı yönlerine dair bakış açılarını belirlemeye çalıştık.Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde tezkire kavramı, tarihi gelişimi ve Türk edebiyatındaki tezkirecilik hakkında önemli noktalar ön plana çıkarıldı.Çalışmamızın ana bölümünü oluşturan ve beş yüz kırk yedi sanatçının incelendiği ikinci bölümde ise tezkire yazarları tarafından edebi kişiliklerine dair bilgi verilen sanatçıların kişilik özellikleri ve eserlerine ait değerlendirmeler tespit edildi. Bu bölümde farklı tezkirelerin aynı şairi hangi özellikleriyle ve nasıl ele aldığı amaçlandı.Çalışmamızın üçüncü ve son bölümünde ise incelenen tezkirelerde sadece adından söz edilen veya çalışmamıza konu olan yönlerine dair bilgi bulunmayan dört yüz elli dokuz şair de tablolar halinde ele alındı.Geneli itibariyle, hazırladığımız bu çalışmada adı geçen üç tezkirede yer alan ve edebi kişiliği hakkında tezkire yazarları tarafından bilgi verilen şairler etrafında geliştirilen farklı bakış açıları tespit edilmeye çalışıldı. Bu çalışmanın edebiyat araştırmacılarına yeni bir bakış açısı kazandıracağı düşüncesindeyiz. Anahtar Kelimeler : Ârif Hikmet Tezkiresi, Hâtimetü'l Eş'âr ve Şefkat Tezkiresi, Sanatçı, Edebi Kişilik, Karşılaştırma

One of the most indispensable resource of Turkish classical literature, the biographical memoirs, which do not only enlighten our history of literatue but also give light to the whole past, are our biographical works. These biographical memoirs which give us valuable information about the artists, who create art, are certainly used to improve our point of view about the past. In preparing this work, we tried to create a different perspective to the literal world, so we chose Ârif Hikmet's Biographical Memoirs, Hâtimetü'l Eş'âr and Şefkat's Biographical Memoir from the same period, the XIX. century, which involve a historical period between the East and the West and artist. We tried to specify the life, personality an artistic point of view of the same period artists with these memoirs. Our work consists of three parts. The first part includes the concept of biographical memoirs, its historical development and the important points of biographical memoir in Turkish literature are put into the forefront. This part also involves brief, reminding information about the biographical memoirs which were examined. The second part, inwhich five hundred forty seven artists were examined, is the main part of our study and involves the artists which were examined by biographical memoirs writers and given information about their literal and personal characteristics, are assessed about their other characteristics and their works. This part is prepared to show how and with which characteristics different memoirs have taken the same artist into consideration.Whereas in the memoirs which were analysed in our third part, four hundred fifty poets whose names were just mentioned or about whom we could not find any suitable aspect concerning our topic were analysed in our thesis and shown and examined in charts.Mainly, in this work, we tried to determine different points of view about poets, about whom biographical writers gave information and which were involved in the above mentioned three biographical memoirs. We are in the opinion that this study will bring a new point of view to the researchers in litearture.Keywords: Ârif Hikmet's Biographical Memoirs, Hâtimetü'l Eş'âr ve Şefkat's Biographical Memoir, Artist, Literary Personality, Comparison.