Artvin ve çevresindeki (Ardahan-Kars-Erzurum) Rus mezalimini anlatan destanlarda başlıca temalar

Abstract

Destanlar, âşıklarımızın toplumda gözlemledikleri olay veya durumları dinleyiciye aktardığı, kendine has ezgileri olan manzum ürünlerdir. Nazım ürünlerinde karşımıza çıkan tema kavramı; imgesel kavramlarla insanın iç dünyasından dış dünyasına yansıyan, şiire hâkim olan fikir veya histir. Destanlarda âşığın dünyayı algılama, yorumlama ve yansıtma durumuna göre farklı temalar kullanılmıştır. Artvin ve çevresindeki âşıklarımızın Osmanlı-Rus savaşlarını, özellikle 93 Harbi'ni anlatan destanları, halkımızın savaş öncesinde, savaş esnasında ve savaş sonrasında yaşadıklarını ele alışları bakımından çeşitli temalarda yazılmıştır. Bu yaşananlar savaş ortamının gerektirdiği şartlar ölçüsünde âşıklarımızın destanlarını tema bakımından sınırlandırmış ve daha çok savaşın olumsuz yüzünü yansıtan destanlar yazılmasına neden olmuştur. Artvin ve çevresinde yaşayan âşıklarımız Rus zulmünü yansıtan destanlarında ölüm, zulüm, çaresizlik, hamaset, başkaldırı, göç ve sıla hasreti gibi temalara ağırlık vermiş; bu destanlar aracılığı ile halkımızın o kara günlerde yaşadığı sıkıntılara tercüman olmuştur. Yeri geldiğinde devlet büyüklerine sitem edilmiş, yeri geldiğinde düşman komutanlarına beddualar edilmiş, yeri geldiğinde ise öz eleştiriler yapılmıştır. Vatan toprağının insanı insan yapan en önemli unsur olduğu vurgulanmaya çalışılmıştır. Bağımsızlığın Türk milleti için vazgeçilmez bir değer olduğu, âşıklarımız aracılığı ile Anadolu toprağında yankılanmıştır. Kuzeydoğu Anadolu halkının Rus savaşlarında çektiği sıkıntıları yansıtması bakımından tarihe kaynak oluşturacak nitelikte olan bu destanlar unutulmamalı, unutturulmamalı ve gelecek nesillere aktarılmalıdır. Bu destanlar ve destanlarda yer alan yöresel kahramanlarımız yeni neslin ilgisini çekecek hale getirilmelidir. Millî bilincin ve hassasiyetin artırılması bakımından bu mevzunun önemli olduğu açıktır. Anahtar Kelimeler: 93 Harbi, destan, tema, tematik sınıflandırma, âşıklık geleneği

Poetic epics are a type of poetry with special musical tunes, by which the minstrels convey the cases and events they observe in the community to the listeners. Themes that are incorporated into poetic epics are the idea sor emotions dominant in the poems, which are reflected through symbolical concepts form the inner world of the poet to the outer world. In poetic epics various themes are used depending upon the world perception, interpretion and reflection by the minstrel. The minstrels form Artvin province and its neighbourhood used many themes while narrating the events that happened before, during and after the War of '93, fought between Russian and Ottoman forces. The events that took place in the war atmosphere restricted the themes used by the minstrels, and lead to the composition of epic poetry dealing mostly with the negative aspects of the war. Minstrels lived in Artvin province and its neighbourhood focused mainly on such themes as death, torture, helplessness, revolt, migration and homesickness in their poetic epics, by which they gave voice to the tragedies and suffering experienced by our people of the time. At times, minstrels ciriticized the statesmen, cursed the enemy, and at other times they made self-criticism. They also stressed that homeland is the main value that makes a human being himself. That independence is the most crucial value for the Turkish nation is also conveyed throughout Anatolia thorugh the poetic epics of the minstrels. As regards their value of reflecting the sufferings experienced by Anatolian people during Russian Wars, North-east poetic epics should not be forgetten and they must be conveyed to the next generations as they form a very important historical source. These poetic epics and the legendary figures they depict should be made more presentable so as to attract the attention of new generations. It is obvious that such an issue is of paramount importance in order to enhance national consciousness and awareness. Keywords: The '93 War, Epic, Theme, Thematic Classification, Minstrelsy Tradition