Azerbaycan şiirinde hiciv türünün konu özellikleri

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Azerbaycan şiirinde hiciv(satir) türünün konu özelliklerini belirlemektir. Çalışma esas olarak giriş ve iki ana bölümden oluşmaktadır. 'Giriş'te tez çalışmasının genel tanıtım bilgilerine -çalışmanın konusu, amacı, kapsamı, gerekçesi, bilimsel yeniliği, güncelliği, metodolojisi vs.- yer verilmiştir. 'Birinci Bölüm'de hiciv kavramı bütün yönleriyle ele alınmış, farklı coğrafyalardaki hiciv algısına ve gelişimine özellikle Azerbaycan edebiyatında hicvin oluşumuna ve önemine yer verilmiştir. Birinci bölüm; hicvin etimolojisi, semantiği, tanımları, mizahın diğer akraba türlerinin mahiyetleri ve hicivle karşılaştırılması, hicvin insan doğasındaki yeri, hiciv ahlakı ve hicvetme sebepleri daha genel bir ifadeyle söylenecek olursa hicvin niteliği ve felsefesi; Batı, Arap, Fars, Türkiye ve özellikle Azerbaycan edebiyat bilimlerinde hiciv kavramı, etkenliği, gelişimi, temsilcileri; sözlü, yazılı ve aşık edebiyatındaki işlevselliği gibi alt başlıklarla derinleştirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın en hacimli 'İkinci Bölüm'ünü ise konu ve eleştiri hedefleri bakımından Azerbaycan şiirinde hiciv oluşturmaktadır. Burada incelenen şiirler muhatabı belli olan hicivler, muhatabı belli olmayan hicivler, kişisel ve toplumsal hicivler olmak üzere üst başlıklar; sahtekar/dinin özünden uzak din adamları, eğitimsizlik, cahillik, zalim yönetici ve memurlar, felekten şikayet, kadın, sosyal adaletsizlik, ekonomi, rüşvet, kanunsuzluk, yasaklar, ötekileş(tir)me gibi alt başlıklar olarak siyasi, toplumsal ve kültürel olarak konularına göre sınıflandırılmış ve tarihî bağlamı içinde yorumlanmıştır. Azerbaycan edebiyatında hiciv; yelpazesi, zaman dilimi ve şair sayısı açısından çok geniş olduğundan özellikle 19 ve 20. Yüzyıllara ve bu dönem şairlerine odaklanılmıştır.Yorumlamada yer yer metinler arasılık, psikanalitik, arketipsel ve ontolojik metin okuma yöntemlerine yer verilmişse de konunun genişliği ve metinlerin milli-manevi değerlerle yüklü olması çalışmayı farklı metin yaklaşım biçimlerinden geleneksel semantik metin analiz yaklaşım biçimine yöneltmiştir. Anahtar sözcükler: Azerbaycan edebiyatı, Hiciv/Satirik şiir, Molla, Bey, Çar memurları, Kanunsuzluk, Rüşvet, Eğitimsizlik.

The aim of this study is to determine the subject characteristics of satir genre in Azerbaijani poetry. The study mainly consists of introduction and two main sections. In the Introduction the general introductory information of the thesis work - subject, aim, scope, rationale, scientific innovation, timeliness, methodology, etc. of the study are included. In the first chapter, the concept of satire is discussed in all its aspects, and the perception and development of satire in different geographies, especially the formation and importance of satire in Azerbaijani literature is given. First part; the etymology, semantics, definitions, the nature of satirics and the comparison of satirical genres and satire, the place of satire in human nature, the satirical morality and the reasons for satire, in more general terms, the nature and philosophy of satire; Western, Arab, Persian, Turkey, and in particular the concept of satire in Azerbaijan literature disciplines, effectiveness, development, representatives of it has been tried to be deepened with subtitles such as oral, written and minstrel functionality.The most extensive second volume of the study is the satirical in Azerbaijani poetry in terms of subject and criticism objectives. The poems examined here are the top titles of the interlocutors, certain interlocutors, personal and social satirists; political, social and cultural issues as sub-headings such as dishonest / religious clergy, lack of education, ignorance, cruel managers and civil servants, catastrophic complaints, woman, social injustice, economy, bribery, lawlessness, prohibitions, marginalization. classified and interpreted within its historical context.The Satire in Azerbaijani literature; As it has a wide range in terms of time period and number of poets, it is especially focused on 19th and 20th centuries and poets of this period.Although intertextuality, psychoanalytic, archetypal and ontological text reading methods were included in the interpretation, the extensity of the subject and the fact that the texts were loaded with national-spiritual values led the study to different semantic text analysis approaches.Key words: Azerbaijani literature, Satire / Satiric poetry, Mullah, Bey, Tsar officers, Lawlessness, Bribery, Uneducated.