Kazak Türklerinin kültüründe halı ve düz dоkuma yaygıları ile ilgili söz varlığı

Abstract

ÖZETNIYETBAY, Ulpetay. Kazak Türklerinin Kültüründe Halı ve Düz Dоkuma Yaygıları ile İlgili Söz Varlığı, Dоktоra Tezi, Ardahan, 2019.Kazak halkı için el sanatı ürünleri arasında halı ve düz dokuma yaygıları önemli bir yere sahiptir. Arkeolojik verilere göre bu el sanatı türünün bronz devrine kadar uzandığı bilinmektedir. Çalışmamızda, Kazak Türklerinin kültüründe halı ve düz dokuma yaygıların söz varlığını derleyip onları Anadolu Türklerinin söz varlığıyla karşılaştırarak benzer ve farklı yönlerini incelemeyi amaçladık. Tezimiz, altı ana bölümden meydana gelmektedir. Bunun yanı sıra araştırmamızda, sözlük tarama, söz varlığını anlam bakımından sınıflandırma, Kazak Türkçesinden Türkiye Türkçesine aktarma, karşılaştırma, saha çalışması şeklinde yöntemleri kullandık. Bu bağlamda, Kazak Türkçesinin çok kapsamlı izahlı sözlüğü, `Qazaq Ädebi Tiliniñ Sözdigi`nden (Kazak Edebi Dili Sözlüğü, 15 Cilt) (QÄTS) halı ve düz dokuma yaygılarla ilgili söz varlığını tespit ettik. Bu kelime ve kelime gruplarını malzeme, teknik, renk, motif açısından sınıflandırarak `Qazaq Tiliniñ Aymaqtıq Sözdigi` (Kazak Dilinin Bölgesel Sözlüğü) (QTAS) ve Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (6 Cilt) (DS) ile karşılaştırdık. Ayrıca, halı ve düz dokumaların çok dokunduğu Güney Kazakistan'daki veri toplamada anket yöntemini ve bulunduğumuz coğrafya, Doğu Anadolu'nun kuzeyinde karşılıklı görüşme yöntemini kullanarak saha çalışmasını gerçekleştirdik. Neticesinde yazılı kaynaklarla beraber sözlü kaynaklardan da yararlandık. Anahtar Sözcükler Kazak Türkleri, Anadolu Türkleri, Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Söz Varlığı, Kazak Edebi Dili Sözlüğü, Kazak Dilinin Bölgesel Sözlüğü, Derleme Sözlüğü

ABSTRACTNIYETBAY, Ulpetay. Vocabulary on Pile and Flat Woven Carpets in the Culture of Kazakh People, Ph.D. Dissertation, Ardahan, 2019.Pile and flat woven carpets, a type of craft, which plays a significant role in the history of Kazakh textile. According to archeological statistics the history of the craft traced to the bronze age. This dissertation work discusses the selection of core terms and words related to the pile and flat woven carpet field and it aims to research a comparison of those terms with Anatolian Turkish language vocabulary attempting to find out their similarities and differences in the languages. The dissertation work consists of six main parts. During the research process, we tried to study the vocabulary in this domain. We used methods such as, the selection of words due to their meanings, translation of used terms from Kazakh into Turkish language, comparison of used terms and the method of collecting data from professionals in this field. From this perspective, we attempted to study and select the terms related to pile and flat woven carpets from 15 – Volumes of Kazakh literary language dictionary. Furthermore, we compared the following carpet glossary and terms with their usage of materials, the ways of carpet weaving, defined the colours, ornaments, and patterns of carpets. Finally, the terms have been compared with regional Kazakh language dictionary and 6-Volumes regional Turkish language dictionary. It should be noted that, the most of pile and flat woven carpets belong to the South Kazakhstan region, the data have been collected by doing a questionnaire method and another data have been collected by making interviews in the north-eastern part of Anatolia where we set. The both data have been gathered from reliable sources of carpet and flat weaving professionals. In the conclusion part, we grouped the written literature resources with the materials that have been collected verbally, from the word of mouth. KeywordsKazakh people, Anatolian Turkish, pile and flat woven carpets, vocabulary, Kazakh literary language dictionary, regional Kazakh language dictionary, regional Turkish language dictionary