Seramik ve metal buluntuların arkeometrik karakterizasyonu

Abstract

Arkeolojik buluntuların karakterizasyonu, geçmiş dönemde yaşamış toplumların teknolojik bilgi birikimlerinin aydınlatılmasında oldukça önemlidir. Bu çalışmada, Makedonya?da bulunan 14 ve 15. yüzyıl erken Osmanlı ve Geç Bizans Dönemlerine ait sırlı ve sırsız seramik örneklerin ve metal eserlerin karakterizasyonu gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda, seramik ürün guruplarının üretim süreçlerine yönelik parametreler (bünye ve astar tabakalarında kullanılan hammaddeler, pişirim sıcaklıkları ve atmosferi, mikroyapısal özellikleri v.b.) tespit edilmeye çalışılmıştır. Örneklerin mikroyapısal ve mikrokimyasal çalışmaları taramalı elektron mikroskobu (SEM) ve buna bağlı enerji saçınımlı X-ışını spektroskopisi (EDX), kimyasal analizleri dalga boyu saçınımlı X-ışını floresans (WDXRF), mineralojik ve yüzey analizleri X-ışını difraktometresi (XRD), Fourier dönüşümlü kızılötesi spektroskopisi (FTIR) ve mikro-Raman ile yapılmıştır. Çalışma sonucunda tüm analiz sonuçları değerlendirilerek, söz konusu dönemlerin seramik ve metalik malzeme üretim teknolojileri anlaşılmaya çalışılmıştır. Seramik bünyelerin pişirim sıcaklıklarının 600-950?C arasında değişilebildiği belirlenmiştir. Mikro-Raman analizleri ile tüm numunelerin sır pişirim sıcaklıklarının 800?C?nin altında olduğu tespit edilmiştir. Metalik eserlerin ise bakır, kalay ve kurşun ağırlıklı üretim teknolojileri ile üretildikleri, bezemelerde ise gümüş işlemeler kullanıldığı görülmüştür.

The characterization of archaeological findings is important in terms of understanding of the cultural levels and technology knowledge in the ancient times. In this study, the characterisation of the glazed ceramic sample groups and metallic artefacts which belong to 14th-15th centuries were performed. The technological parameters (i.e., raw materials used in body and slip layers, firing temperatures and atmosphere, microstructural features, and etc.) of pottery manufacture of the period were investigated. The microstructural and microchemical characterizations were carried out by scanning electron microscope attached with energy dispersive X-ray spectrometer (EDX), the X-ray flourescence (XRF), X-ray diffraction (XRD), Fourier transform infrared spectroscopy (FTIR) and micro-Raman techniques (in Ss. Cyril and Methodius University). Finally, the production technology of that period was tried to be understood as a result of the all analysis performed. The estimated firing temperatures of the ceramic bodies were determined in between 600-950?C. The firing temperatures of the all glazes were determined as below 800?C. In the works of metallic wares copper, tin and lead were primarily used and some silver embroidery was applied as ornaments.