Alıcılar ve aktarlar açısından şifalı bitkilere kişisel yaklaşım

Abstract

Giriş: Son yıllarda dünya genelinde bitkisel tedavilere ilgi giderek artmaktadır. Doğal ürünlere dönüş sloganıyla organik gıda ürünleriyle başlayan akım, tedavilerde bitkisel ürünlerin kullanılması şekline dönüşmüştür. Artan taleple birlikte, bugün oldukça büyük bir ekonomi haline gelen şifalı bitkiler piyasasında zincirin son halkasında aktarlar ve bu ürünlerin müşterileri konumundaki alıcılar yer almaktadır. Çalışmamızın amacı Aydın ili merkez ilçesinde yaşayan fertlerin sosyodemografik özelliklerinin aktar ürünlerini kullanmalarıyla olan ilişkisini, hangi amaçla hangi bitkiyi tercih ettiklerini, bu konudaki düşüncelerini ve aktar ürünlerinin kullanımında etkili faktörleri tespit etmek ve bu konuya dikkat çekmektir. Bu çalışmayla ayrıca, Aydın'daki aktarların şifalı bitkiler hakkındaki görüşleri, meslekle ilgili eğitim durumları, modern tıp hakkında ve mesleklerinin geleceğiyle ilgili düşüncelerini ortaya çıkarmayı amaçladık.Gereç ve Yöntem: Çalışma kesitsel, tanımlayıcı, gönüllülük esasına dayanan bir anket çalışması olarak tasarlandı. Çalışma öncesinde, Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu'ndan onay alındı. Evrenimiz, Aydın il merkezi 18 yaş üstü nüfusu (180.506 kişi) olarak belirlendi. Örneklem büyüklüğü, EPİ İNFO STATCALC istatistik programında beklenen prevalans %50 (p %50), tip 1 alfa hata payı 0,05 alınarak %95 güven aralığında, 842 olarak tespit edildi. Bu amaçla Aydın Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü'ne Aydın Valiliği üzerinden başvuru dilekçesi ile başvurularak Merkez İlçe'de kendilerine resmi kayıtlı aktar sayısı öğrenildi ve Aydın Merkez İlçe'de resmi kayıtlı 15 aktarın tümü çalışmaya alındı. 1 Eylül 2014-31 Aralık 2014 tarihleri arasında, Aydın il merkezindeki kayıtlı 15 aktarın tümüne araştırmacı tarafından önceden bilgilendirilerek, yüz yüze görüşme yöntemiyle aktarlara yönelik hazırlanmış veri formu dolduruldu. Araştırmacı tarafından, aktarda alıcıların özellikle yoğun olduğu gün ve saatler belirlendi. Bu saatlerde, alıcılar için hazırlanmış anket formu anketörler tarafından dolduruldu. Kişiler çalışma hakkında bilgilendirildi, onam formu ve anket formu yüz yüze görüşme yöntemiyle dolduruldu. Anketörün ziyaret ettiği aktarlara gelen alıcılardan çalışmayı kabul eden 18 yaş üstü, gönüllü alıcılardan ardışık seçilen 842 kişi çalışmaya alındı. Daha sonra toplanan bilgiler, SPSS 18.0 paket programıyla değerlendirildi. İstatistiksel olarak p<0,05 değeri anlamlı kabul edildi.Bulgular: Çalışmaya Aydın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü'ne resmi olarak kayıtlı 15 aktarın tümü alınmıştır. Çalışmaya katılan aktarların yaş ortalaması 44,6 ve 4'ü kadındı. Aktarların çoğunluğu lise mezunuydu ve yarısına yakını 10 yıldan daha az süredir bitkisel ürün ticaretiyle uğraşmaktaydı. Aktarlık mesleğini bu işi yapan ustalarından ve ailesinde bu işle uğraşanlardan öğrendiklerini söyleyenler çoğunluktaydı. Alıcıların bitkisel ürünleri satın alırken tercih ettikleri yol, ağırlıklı olarak televizyon programlarında gördükleri ürünleri alma şeklindeydi. Aktarların çoğunluğu mesleklerinin, modern tıbba tamamlayıcı bir rolü olduğunu söylese de, yarısından fazlası doktorların bitkisel ürünler hakkındaki bilgilerinin düşük ve ön yargılı olduğu fikrindeydi. Çalışmaya aktarlardan alış-veriş yapan toplam 842 kişi alınmıştır. Alıcıların yaş ortalaması 41,6'dır. Alıcıların çoğu kadındı, orta ve üst gelir grubunda ve yarısından fazlası lise ve üniversite mezunuydu. Alıcıların neredeyse tamamının sağlık güvencesi mevcuttu. Alıcıların hastalanınca ilk ne yaparsınız sorusuna yarısından çoğu bir sağlık kuruluşuna ya da doktora başvururum şeklinde cevapladı. Alıcıların denedikleri tıp dışı tedavi yöntemleri arasında bitkisel ürünler ilk sırayı aldı. Alıcılar tarafından en çok satın alınan zencefil ve zerdeçal gibi bitkisel ürünler, aynı zamanda en pahalı ithal ürünler arasındaydı. Alıcıların yarısından çoğu, aldıkları ürünü sağlığı destekleyici amaçlı aldığını bildirdi. Alıcılardan kronik hastalığı olanlar hastalanınca anlamlı oranda kendi kendilerini tedavi ettiklerini belirttiler. Eğitim durumunu üniversite olarak belirtenler, sağlıklarını anlamlı oranda çok iyi ve iyi olarak tanımladı. Mevcut şikayetleri olanların aktara gelmeden önce anlamlı oranda başvurdukları daimi hekimin aile hekimi olduğu, ancak kendi diyetlerini ve çocuklarının diyetlerini desteklemek için bitkisel ürünleri tercih edenlerin daimi doktorlarının anlamlı olarak diğer branş hekimleri olduğu görüldü. Sonuç: Aktarların en çok sattıkları ürünler arasında yer alan zencefil, zerdeçal gibi ürünler, aynı zamanda en pahalı ithal ürünler arasındaydı. Alıcıların çoğu orta ve üst gelir grubunda, yarısından fazlası lise ve üniversite mezunu ve sosyal güvencesi olan kadın cinsiyet ağırlıklı kişilerdi. Alıcılar hastalanınca ilk olarak daha çok bir sağlık kuruluşuna başvurduklarını belirtmişlerdir. Aile hekimleri, kullanımının oldukça yaygın olduğu bitkisel ürünler hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Standardize edilmiş teorik derslerle birlikte pratik eğitimin de yer aldığı bir müfredatın tıp fakültesi lisans eğitimi ve aile hekimliği uzmanlık eğitim programlarında yer alması bu konudaki eksiklikleri gidermekte yararlı olabilir.Anahtar kelimeler: Bitkisel tedavi, şifalı bitkiler, aile hekimi

Introduction: There is an increasing interest in herbal medicine throughout the world in recent years. The return began with the current slogan `the return to natural products`. The use of herbal products has become a form of therapy. With increasing demand, herbalist and receivers, as customers in the last chain of today's economy, become quite a large import of medicinal plants. The purpose of this study was to determine the influence of socio-demographic characteristics of the use of herbal medicinal products, for what purpose they choose, which plants; to identify their feedback on this issue; the factors influencing the use of these products and to draw attention to this issue. We also aim to learn the opinions of herbalists operated in central Aydin on the medicinal plants, their socio-demographic status, and to reveal their thoughts about the future of their profession.Materials and Method: This study was designed as a cross-sectional, descriptive voluntary-based survey. The study was approved by the Ethics Committee of Adnan Menderes University, Faculty of Medicine Interventional Non-Clinical Research. The population of Aydin province over 18 (180,506 people) is defined as the universe of our study. The sample size was determined as 842 based on 95% confidence intervals with the 50% expected prevalence in the Epi Info statistical program STATCALC (p 50%) and type 1 alpha error of 0.05. For this purpose, the number of herbalists, officially registered in the central district, was learned from Provincial Directorate of Aydin Food, Agriculture and Livestock via Governorship of Aydin. All of the 15 registered herbalists were included in the study. Those herbalists were informed about the study and then prepared data forms were filled by face to face interview method, between 1 September 2014-31 December 2014. After determining the rush hour of herbalists, the survey was conducted especially at those times. This time, clients were asked to complete the prepared questionnaire by face to face interview method. This study was not only voluntary-based, but also the consent forms were filled. The sample was 842 consecutively adult customers, over 18 years of age, who accepted to participate in the study. The data were assessed by SPSS version 18.0. A P-value (<0,05) was considered statistically significant.Results: 15 herbalists registered officially to Food, Agriculture and Livestock Directorate of Aydin were included in the study. The average age of Herbalists participated in the study was 44,6 and 4 (four) of them were female. Most of them have high school graduation and nearly half of them has been dealing with herbal products trade almost more than 10 years. Most of them declared to have been thought this job either from masters or family. The pattern which clients prefer is likely to purchase the products shown on the TV marketing. Even though majority of herbalists sees their profession to have complementary role for conventional medicine, more than half is on the agreement that physicians' knowledge about herbal product is insufficient and also biased. 842 people that purchase from the herbalists are included in the study. The average age of the purchasers was 41,6. A majority of purchasers' gender was female, belong to middle and high income group and more than half of them had university graduate. Almost all clients had health insurance. The response of more than half of the purchasers to the question `What do you first do when you get sick` was either `consult a doctor` or `apply a health care provider`. Among the nonmedical methods that clients have experienced, herbal products were the most preferred. Herbal products like ginger and turmeric which are the most preffered ones by clients were also among the most expensive exported product. More than half of client declared that they prefer herbal products as health supplements. Clients with chronic illness preferred significantly self management interventions. People with bachelor degree significantly identified their health status either `very good` or `good`. As it is seen, while people with complaints currently consult family physicians significantly before applying herbalists, people that prefer herbal products as a dietary supplement for both themselves and their children significantly consult specialists. Conclusion: The top selling products like ginger and turmeric were also among the most expensive imported ones. Majority of clients were predominantly female gender, belonged to middle and high income group and more than half of them either had university graduate or high school graduate and health insurance. Clients declared that they apply a health care provider at first. Family physicians should have knowledge about common used herbal products. It is considered valuable to let medical curriculum cover not only standardized theory lectures but also practical applications throughout specialization and undergraduate education for overcoming deficiencies. Key words: Herbal medicine, medicinal plants, family physician