Türkiye`de 1980`den günümüze devlet-ekonomi ilişkisinin değişen niteliğine bütçe perspektifli bir bakış denemesi -siyasal bir metin olarak bütçe-

Abstract

ÖZET TÜRKİYE'DE 1980'DEN BUGÜNE DEVLET-EKONOMİ İLİŞKİSİNİN DEĞİŞEN NİTELİĞİNE BÜTÇE PERSPEKTİFLİ BİR BAKIŞ DENEMESİ -SİYASAL BİR METİN OLARAK BÜTÇE- Bu çalışmanın amacı Türkiye'nin uluslar arası işbölümü içerisinde benimsediği farklı birikim stratejilerinin kamu bütçeleri üzerindeki etkisini ortaya koyabilmektir. Türkiye'nin 1980 öncesinde benimsediği ithal ikameci birikim stratejisi içerisinde devlet-ekonomi ilişkisinin niteliği ve bunun kamu bütçelerine yansıması ile 1980 sonrasında benimsenen ihracata dayalı büyüme modeli içerisinde devlet-ekonomi ilişkisinin niteliğinin kamu bütçelerine yansıması karşılaştırmalı olarak incelenmeye çalışılmıştır. Tez iki ana kısma ayrılmış olup, ilk kısımda sırasıyla liberalizm, neo-liberalizm ve marxizmin teorik bazda devlet-ekonomi ilişkisine dair değerlendirmeleri tarihsel bir perspektifle ortaya konmuş ikinci kısımda ise Türkiye'de devlet-ekonomi ilişkisinin değişen niteliği bütçe perspektifli bir yaklaşımla açıklanmıştır. Bu çalışmada varılan netice olarak belirtilmelidir ki; iktisat ve siyaset bilimindeki yaygın kanının aksine, Türkiye'de 1980 sonrası yaşanan süreç devletin ekonomik hayatın dışına çıkması değil, bölüşüm ilişkilerine müdahalesinin sermaye lehine ve emek aleyhine olacak şekilde yeniden düzenlenmesi bağlanımda değerlendirilmelidir. Türkiye'nin uluslar arası işbölümüne farklı bir şekilde dahil olduğu bu dönemde kamu bütçelerinde personel ödenekleri kısılmış, yatırımlar azaltılmış, sosyal güvenlik, sağlık ve eğitim alanlarının bütçeden aldığı pay düşük tutulmuş, buna mukabil; özellikle borçlanma mekanizması aracılığıyla toplumun geniş kesimlerinden sermayeye büyük miktarda kaynak aktarılmıştır. Dolayısıyla kamu kesiminin krizi olarak sunulan ve çözülmesinin devletin küçültülmesi ve ekonomi ile siyasetin ayrıştırılması aracılığıyla çözülebileceği iddia edilen kriz, aslında sermaye birikim süreci ile ilgili bir krizdir. Bu krizin aşılması için, IMF ve Dünya Bankası 'mn sunduğu istikrar ve yapısal uyum programlan ise krizi ve yoksulluğu sürekli artırmaktadır.

ABSTRACT AN OVERWIEW OF THE CHANGING CHARACTERISTICS OF STATE ECONOMY RELATIONS FROM THE PERSPECTIVE OF BUDGET -BUDGET AS A POLITICAL TEXT- The aim of this study is to explain the effects of different accumulation strategies appropriated by Turkey according to the international division of labor. The relationship of state and economy and its reflections of public budgets are examined comparatively according to the pre- 1980 strategy of import substitution and post- 1980 strategy of export orientation. This thesis is composed of two main parts. In the first part theoretical evaluations of liberalism, neo-liberalism, and Marxism on the relationship of state and economy examined respectively within a historical context In the second part the changing characteristics of the relationship of state and economy in Turkey are explained with a budget oriented perspective. Contrary to the dominant view in economics and political science, the post- 1980 Turkey has experienced the interference of the state to the relations of division against the interests of labour. In this period in which Turkey has articulated international division of labour in a rather different way than pre- 1980 period, the level of overall investments declined, the share öf wages in public budgets decreased together with the share of social security, health and education. On the contrary, the share of bourgeoisie has increased by way of value transfers from the other segments of the society. Consequently, the crisis, which is introduced as the crisis of public sector and which is alleged to be solved by way of niinimalising the state and by way of the separation of economics and politics, is in fact is related to the crisis of capital accumulation. The structural adjustment and stabilization programmes offered by IMF and World Bank, on the other hand, intensifies the crisis and poverty.