Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının toplumsal katılımla ilgili hakların kullanımına ilişkin görüşleri

Abstract

Toplumsal katılımı güvence altına alan haklar, insan hakları içerisinde önemli bir bölümü oluşturmaktadır. Bunlar hukuk sözleşmelerine dayanan, insanların karar verme ve yönlendirilme sürecine dahil olmasını, bir başka ifade ile aktif vatandaş olmasını sağlayabilecek haklar olarak düşünülmelidir. Bu araştırmayla, Türkiye'de ilköğretim düzeyinde insan hakları eğitimi verecek olan sosyal bilgiler öğretmen adaylarının toplumsal katılımla ilgili hakların kullanımına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amacı gerçekleştirmek için alan ve ölçme değerlendirme uzmanlarının görüşleri alınarak ve 11 öğretmen adayı ile pilot uygulama yapılarak anket geliştirilmiştir. Anket 2011-2012 güz eğitim öğretim döneminde, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programı dördüncü sınıf öğrencilerine (80 öğretmen adayına) uygulanmıştır.Betimsel araştırma yöntemlerinden tarama modeli ile gerçekleştirilen bu çalışmada, verilerin analizinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Verilerin analizi sırasında geçerlik ve güvenirliğin sağlanması için başlıca iki yol izlenmiştir. İlk olarak, araştırmacı anketlerden rastgele seçilen 10 tanesini uzmanla birlikte kodlamıştır. Kodlamalar arasında tutarlılık sağlanmıştır. İkinci olarak, ankette yer alan açık uçlu sorulara verilen yanıtlardan elde edilen verilerin kodlanması sırasında, daha önce uzmanla kodlanan anketleri dolduran on kişi ile yüz yüze görüşülerek, onlara oluşan kodlar kontrol ettirilmiş ve katılımcı düşüncelerini yansıtıp yansıtmadığı konusunda görüş alınmıştır. Katılımcılardan alınan görüşler sonucunda kodların katılımcıların ankette belirttikleri görüşlerini yansıttığı görülmüştür.Çalışmanın bulgularına bakıldığı zaman, bu çalışmayla ilk olarak katılımcıların %88'inin düşünce, vicdan ve din özgürlüğünü toplumsal katılımı garanti altına alan haklar olarak ifade ettikleri belirlenmiştir. Katılımcıların %82'si de dernek kurma ve derneğe katılma/ derneğe girmeye zorlanmama ile kültürel yaşama, bilimsel gelişmeye katılma ve güzel sanatlardan serbestçe yararlanma haklarını katılım hakkı olarak ifade etmişlerdir. Bunun yanında, katılımcıların %71'i seçme ve seçilme hakkını katılım hakları olarak belirtmişlerdir. İkinci olarak, alan yazınla paralel bir şekilde, katılımcıların toplumsal katılımlarının en fazla gerçekleştiği konuların siyaset (seçim ve siyasi partiler) olduğu ortaya çıkmıştır. Üçüncü olarak, katılımcıların en sık kullandıkları toplumsal katılım biçiminin %76'lık bir oranla oy verme olduğu bulgusu elde edilmiştir. Son olarak, katılımcıların toplumsal katılımları önünde en fazla engel oluşturan unsurun, %67'lik bir oranla onların gelir durumunu ve toplumsal katılımı güvence altına alan haklarla ilgili bilgi karmaşıklığını yansıtan sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel düzey olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.Araştırma bulgularının ışığında ve bu çalışmanın alan yazınında sıklıkla geçen nitelikli bir öğretmen olmak için sadece akademik derslere katılımın yeterli olmadığı bilgisi göz önünde bulundurularak ilgili programlarda, lisans derslerinin yanında toplumsal, sosyal, siyasal, akademik, kültürel ve sanatsal vb etkinliklere katılımın önemi üzerinde durulması gerektiği önerisi geliştirilebilir. Bu konuda üniversitelerde gerçekleştirilen etkinliklerin ücretlerinde öğrenci dostu bir yaklaşım izlenebilir. Ayrıca sosyal bilgiler lisans programında sunulan İnsan Hakları ve Demokrasi, Vatandaşlık Bilgisi, Temel Hukuk gibi zorunlu derslerde toplumsal katılımın dayanağı olan ilgili uluslararası sözleşmeler ve bu sözleşmelerdeki hakların uygulamadaki örnekleri konularında yer alan içerikler geliştirilebilir. Bu derslerde, eğitim, siyaset, çevre, kültür-sanatla ilgili sivil toplum kuruluşları tanıtılabilir ve toplumsal katılımda onların oynadığı rol üzerinde durulabilir. Son olarak, uzmanlarca öğretmen adaylarının katılımları önündeki engelleri ortadan kaldırmaya dönük seminerler gerçekleştirilebilir.Anahtar Kavramlar: Sosyal Bilgiler Öğretmen Adayları, İnsan Hakları, Katılım Hakları, Toplumsal Katılım, Toplumsal Katılım Biçimleri, Toplumsal Katılımı Engelleyen Durumlar.

The rights that guarantee people?s civic participation constitute an important part of human rights. These should be considered as rights based on legal constitutions, as well as involving people in decision making processes, counselling and becoming active citizens in the community. In this study, the determination of pre-service social studies teachers' views on the usage of the rights related to civic participation was aimed. Hence, a questionnaire was designed taking domain and assessment-evaluation experts' opinions. In addition, a pilot application of questionnaire was conducted with 11 pre- service social studies teachers. The questionnaire was applied at Abant Izzet Baysal University Faculty of Education Social Studies Education Program's fourth grade students (80 pre-service social studies teachers) in the autumn of the academic year 2011/2012.As a descriptive research, a screening model was carried out and content analysis methods were conducted to analyse data. Essentially, two methods were employed during the analysis of data for validity and reliability. Firstly, the researcher analysed 10 questionnaires randomly selected with a domain expert to ensure consistency. Through this method, coherence of coding was ensured. Secondly, during the analyses of data obtained from the open-ended questions of these 10 questionnaires, face-to-face interviews were carried out with concerned participants. The participants checked the codes obtained from their questionnaires and their opinions were taken about their responses to the questionnaire items as to whether the codes correctly reflected their views or not. As a result of the participants? opinions, it was observed that the codes specified the questioner participants' views.While observing the findings of this study, 88% of participants accepted the right to freedom of thought, conscience and religion as rights guaranteeing civic participation of people. 82% of them accepted the right to freedom of peaceful assembly and association as the rights that guarantee civic participation of people. 82% of participants also stated the right to participate freely in the cultural life of the community, to enjoy arts and to share scientific advancement and its benefits as the rights that guarantee civic participation of people. Besides, 71% of participants stated that the right to elect and be elected were rights that guaranteed civic participation of people. Additionally, in parallel to literature, it was found that participants used their rights mostly in issues about political (e.g. election, political parties). Furthermore, 76% of participants used voting as a form of civic participation. Finally, most of the participants stated socio-economic and socio-cultural levels reflecting low-income and the complexity of knowledge about rights guaranteeing civic participation of people as an obstacle on their civic participation.In light of these research findings and literature reviews, it can be said that only attending to course modules is not enough to become a qualified teacher. Hence, university tutors should emphasis the importance of participation through other activities, such as social, political, cultural, academic and artistic events. For this purpose, entry fees matching students? low incomes should be deployed for university activities. Besides, the contents for the modules entitled Human Rights and Democracy, Citizenship, Basic Law could be improved along with the contents of conventions that are the legal basis of the rights which guarantee civic participation of people. In addition, the applications of these rights in real life could be generated and offer new examples to students. In these modules, politics, education, environment, culture and arts-related Non-Governmental Organizations could be introduced, and their impact on people?s civic participation should be promoted to students. Finally, seminars carried out by experts could eliminate any further obstacle students may have regarding their civic participation.Keywords: Pre-service Social Studies Teacher, Human Rights, Participation Rights, Civic Participation, Forms of Civic Participation, Obstacles for the Civic Participation.